Τετάρτη 3 Μαρτίου 2010

Θαλάσσιοι εισβολείς

Ένα σημαντικό πρόβλημα που αντιμετωπίζουν πολλά οικοσυστήματα είναι η εισβολή σε αυτά ξενικών ειδών. Το θαλάσσιο περιβάλλον αποτελεί και αυτό ένα σημαντικό δέκτη τέτοιων ειδών εισβολέων, με το φαινόμενο να εντείνεται στο Αιγαίο λόγω της λεγόμενης Λεσεψιανής μετανάστευσης. Το φαινόμενο αυτό αποτυπώθηκε πολύ καλά στο παρακάτω άρθρο:


Απειλή για τη θαλάσσια βιοποικιλότητα και την παραγωγικότητα των θαλάσσιων οικοσυστημάτων της Μεσογείου είναι η εισβολή ψαριών, ασπόνδυλων και διαφόρων φυκιών από άλλες θάλασσες. Όπως έχει διαπιστώσει ο Υδροβιολογικός Σταθμός Ρόδου, μόνο στα Δωδεκάνησα έχουν εντοπισθεί τα τελευταία χρόνια πάνω από ογδόντα εξωτικά θαλάσσια είδη.

«Η Μεσόγειος- κυρίως η Ανατολική- είναι αποδέκτης βιολογικών εισβολέων», τονίζει η βιολόγος του Υδροβιολογικού Σταθμού Ρόδου κ. Μαρία Κορσίνι- Φωκά, η οποία παράλληλα υπογραμμίζει ότι «η εισβολή από αλλόχθονα είδη είναι μια συνεχής διαδικασία που εντατικοποιήθηκε τα τελευταία 30 χρόνια και επιταχύνεται συνεχώς». Τα αλλόχθονα είδη στις ελληνικές θάλασσες προέρχονται από τον Ινδικό- Ειρηνικό Ωκεανό. Μάλιστα, η περιοχή της Νότιας Δωδεκανήσου ονομάζεται «Λεσεψιανή Επαρχία» της Μεσογείου, γιατί όλα τα είδη εισέρχονται από τη Διώρυγα του Σουέζ που ανοίχθηκε το 1869 με την επίβλεψη του Γάλλου διπλωμάτη Φερδινάδ ντε Λέσεψ. Τα είδη αυτά εξαπλώνονται στη συνέχεια στο Νότιο και Κεντρικό Αιγαίο, και στην Κρήτη.

Για τις επιπτώσεις από την εισβολή των ξενικών ειδών στις ελληνικές θάλασσες γίνεται συνεχής έρευνα και το γεγονός παρακολουθείται από τον Υδροβιολογικό Σταθμό Ρόδου σε συνεργασία με επιστήμονες ερευνητικών κέντρων, ελληνικών και ξένων πανεπιστημίων.


Εκτός από τους λεσεψιανούς μετανάστες υπάρχουν στο Αιγαίο και τροπικής προέλευσης ξενικοί οργανισμοί, που δεν έφτασαν μέσω της Διώρυγας του Σουέζ, αλλά με τα πλοία από τα τροπικά νερά του Ατλαντικού. Όπως αναφέρει στη μελέτη της η κ. Κορσίνι- Φωκά, το 10% της ιχθυοπανίδας στο Νοτιοανατολικό Αιγαίο αποτελείται από ξενικά είδη, ενώ 28 είδη ψαριών έχουν προέλευση από Ινδικό- Ειρηνικό Ωκεανό και 3 από Ατλαντικό. Επισημαίνεται ότι μόνο τα 4 έχουν εμπορικό ενδιαφέρον: ο άσπρος γερμανός (Siganus rivulatus), ο μαύρος γερμανός (Siganus lyridus), ο λούτσος με τη χρυσή λωρίδα (κουτσομουρόλουτσος) και η στρογγυλοσαρδέλα. Τα υπόλοιπα ψάρια υπάρχουν, μάλιστα σε μεγάλες ποσότητες, αλλά απορρίπτονται γιατί δεν έχουν εμπορική σημασία- σ΄ αυτή την κατηγορία ανήκει η φιστουλάρια (που ονομάζεται και τρομπέτα)- ή είναι επικίνδυνα για την υγεία όπως είναι ο τοξικός λαγοκέφαλος (Lagocephalus sceleratus). Το συγκεκριμένο ψάρι ανήκει στην οικογένεια των τετραοδοντίδων και απαγορεύεται η κατανάλωσή του, όπως και όλων των άλλων ψαριών τα οποία ανήκουν στην ίδια οικογένεια, ή γιατί είναι μικρό το μέγεθός τους, σκληρό το κρέας τους ή έχουν κακή γεύση.

Και ασπόνδυλα

Όμως, εκτός από τα ψάρια και τους πλαγκτονικούς οργανισμούς, στην περιοχή του Αιγαίου έχουν εντοπιστεί και πολλά εξωτικά είδη ασπόνδυλων, δηλαδή μαλάκια (όστρακα), καρκινοειδή (γαρίδες, αστακοί, καραβίδες) και εχινόδερμα (αχινοί, αστερίες) που έχουν εγκατασταθεί στο θαλάσσιο περιβάλλον. Η κ. ΚορσίνιΦωκά αναφέρει στη μελέτη ότι εδώ και 2-3 χρόνια ψαρεύεται και εμπορεύεται στην περιοχή της Ρόδου ένα λεσεψιανό κεφαλόποδο, το σουπιοκαλάμαρο (Sepioteuthis lessoniana) που εντοπίστηκε για πρώτη φορά πριν από 8 χρόνια στα τουρκικά παράλια

Γιώργος Ζαχαριάδης

Από kykladesnews

Πολύ μεγάλη εντύπωση μου έκανε το γεγονός ότι το 10% της ιχθυοπανίδας του ΝΑ Αιγαίου υπολογίζεται ότι αποτελείται από ξενικά είδη - εισβολείς. Οι διαταραχές που αυτά μπορούν να προκαλέσουν σε ένα οικοσύστημα είναι τεράστιες. Σημαντικό βέβαια είναι να διαχωρίσουμε τις κατηγορίες των εισβολέων μεταξύ τους.

Αρχικά, είναι τα είδη που ο άνθρωπος εκούσια εισήγαγε στα οικοσυστήματα για διάφορους λόγους, όπως
ο περιορισμός άλλων ειδών μέσω της θήρευσης ή ακόμα και για λόγους ψυχαγωγίας. Στις περιπτώσεις αυτές μπορεί να έχουν λάβει μέρος και κρατικοί φορείς, αλλά προφανώς ο σχεδιασμός είναι ελλειπέστατος.

Από την άλλη υπάρχουν άλλα είδη για την εισβολή των οποίων δεν οφείλεται ο άνθρωπος, τουλάχιστον όχι άμεσα. Εκτενής αναφορά γίνεται στο άρθρο για τη Λεσεψιανή μετανάστευση. Η εισβολή αυτή δεν περιλεμβάνει εκούσια μεταφορά ειδών από τον άνθρωπο, αλλά μετανάστευσή τους, λόγω όμως μια κατασκευής του ανθρώπου, που δεν είναι άλλη από την διώρυγα του Σουέζ. Βέβαια, κάποιος θα αναρωτηθεί πως καταφέρνουν να εγκατασταθούν στη Μεσόγειο, αφού προέρχονται από άλλα οικοσυστήματα, τα οποία είναι κυρίως πιο θερμά; Η απάντηση σε αυτήν την ερώτηση μάλλον τείνει στην κλιματική αλλαγή. Εξηγώ. Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται
αύξηση της θερμοκρασίας των νερών της Μεσογείου, η οποία ευνοεί την εγκατάσταση των ειδών αυτών που πολλές φορές λόγω της ανθεκτικότητάς τους σε υψηλότερες θερμοκρασίες μπορούν να ανταγωνίζονται και να επικρατούν επί των γηγενών ειδών.

Όπως γίνεται κατανοητό, η μελέτη και κατανόηση των φαινομένων της εισβολής ξενικών ειδών σε υδάτινα οικοσυστήματα είναι επιτακτική ανάγκη. Στη συνέχεια θα είμαστε ικανοί να αντιμετωπίσουμε αυτό το φαινόμενο που τείνει να διαμορφώσει μία νέα κατάσταση στην ποικιλότητα της ζωής της Μεσογείου και όχι μόνο.

2 σχόλια:

KANTHAR0S είπε...

Κατά την γνώμη μου το ζήτημα είναι πολύ σοβαρό και έχει δυο συνιστώσες. Πρώτον, στη θάλασσα τα πράγματα δεν είναι το ίδιο απλά με την ξηρά. Υπάρχουν περισσότερα είδη, μεγαλύτερες τροφικές αλυσίδες και δεν μπορούμε να ξέρουμε πως θα ανταποκριθεί το εκάστοτε οικοσύστημα. Για παράδειγμα στην ξηρά επικρατεί χλόη - ελάφι - λύκος. Στα θαλάσσια οικοσυστήματα δεν ισχύει κάτι τέτοιο. Το αποτέλεσμα είναι το ίδιο. Είτε το ξενικό είδος θα γίνει αποδεκτό, είτε θα αποβληθεί, είτε θα γίνει κυρίαρχο είδος.

Το δεύτερο είναι η διαφορά που υπάρχει μεταξύ αναπτυσσόμενων και ανεπτυγμένων χωρών. Ψάρια που για τις ανεπτυγμένες δεν έχουν καμία σημασία, στις αναπτυσσόμενες έχουν εμπορική αξία και δεν τα απορρίπτουν στη θάλασσα.

Το θέμα είναι ότι όλη αυτή η κατάσταση υφίσταται ως μια αλυσίδα. Όλα είναι αλληλοεξαρτώμενα. Ελπίζω πάντως να μην γεμίσουμε με κάνα τρελό είδος (π.χ. μέδουσες) στις ελληνικές θάλασσες και δεν μπορούμε να κάνουμε μπάνιο. Ειδάλλως αντίο τουρισμός.

biologion είπε...

Σίγουρα το θέμα είναι πολύ σοβαρό. Όσον αφορά στην πρώτη συνιστώσα συμφωνώ ότι τα θαλάσσια με τα χερσαία οικοσυστήματα είναι πολύ διαφορετικά και έτσι αντιδρούν εντελώς διαφορετικά στις προκλήσεις που τους τίθενται. βέβαια, μεγάλες τροφικές αλυσίδες απαντούν και στην ξηρά, και μικρές στη θάλασσα, με σημαντικότερο το παράδειγμα φυτοπλαγκτό-κριλ-φάλενα.

Όσο για την δεύτερη συνιστώσα, έχεις απόλυτο δίκιο. το χάσμα δυστυχώς είναι τεράστιο!

υ.γ. νομίζω πως φέτος το καλοκαίρι είχαμε πληθυσμιακές εκρήξεις μεδουσών στην Ελλάδα (αυτόχθονων βέβαια ειδών και όχι εισβολέων)... Το θέμα είναι να μη γεμίσουμε με κανένα είδος που δεν θα έπρεπε να υπάρχει εδώ γιατί τότε θα έχουμε προβλήματα!

LinkWithin

Related Posts with Thumbnails