Περί αισθήματος δικαίου

Μέσα από τα προβλήματα που ταλανίζουν τη χώρα μας το τελευταίο διάστημα φάνηκε ξεκάθαρα ότι ζούμε σε ένα κράτος όπου κυριαρχεί η αδικία. Αρχικά, αν και γνωστή εδώ και καιρό, είναι η έλλειψη αξιοκρατίας και η κατ' επέκταση λειτουργία των πάντων με βύσμα. Τώρα επιπλέον παρατηρούμε τον κρατικό μηχανισμό να προσπαθεί να μαζέψει το έλλειμμα που έχει δημιουργηθεί στη χώρα από την επί σειρά ετών κακοδιαχείριση των οικονομικών της, με επιβολή μειώσεων σε μισθούς, αυξήσεις σε φόρων κλπ σε λάθος κοινωνικές ομάδες να οδηγούν σε ζωή με στερήσεις από συνταξιούχους, χαμηλόμισθους δημοσίους υπαλλήλους κ.ο.κ. Την ίδια στιγμή οι "μεγαλοκαρχαρίες" της ελληνικής οικονομίας αφήνονται στην ησυχία τους, καθώς κανείς δεν τολμά να τους αγγίξει. Το κερασάκι στην τούρτα αποτελούν οι ανά τον κόσμο καιροσκόποι, που σαν όρνεα περίμεναν την εκδήλωση της κρίσης στη χώρα μας ώστε να καρπωθούν το μόχθο του ελληνικού λαού.

Γνωστά όλα αυτά θα μου πείτε και άσχετα από τη θεματολογία του ιστολογίου. Αυτό όμως που είναι άγνωστο και σχετικό με το μπλογκ είναι το μάθημα που πρέπει να πάρουμε περί δικαιοσύνης από τους πιο κοντινούς μας συγγενείς στον πλανήτη, τους χιμπατζήδες.

Αν και σε θέματα φαγητού οι χιμπατζήδες θεωρούνται πολύ ατομικιστές, μία νέα μελέτη έδειξε ότι παρόλα αυτά επικρατεί μέσα τους αίσθημα της δικαιοσύνης. Έτσι, αρχικά οι μελετητές εκπαίδευσαν χιμπατζήδες να επιστρέφουν ένα αντικείμενο που τους είχε δοθεί και σε αντάλλαγμα λάμβαναν φαγητό. Η τροφή που τους δινόταν ήταν είτε υψηλής αξίας (σταφύλι) είτε χαμηλής (καρότο). Αφότου χωρίστηκαν τα ζώα σε τρεις ομάδες, στην πρώτη, που αποτελούσε το δείγμα ελέγχου, δινόταν σε όλα τα μέλη η ίδια τροφή μόλις επέστρεφαν τα αντικείμενα που τους είχαν δοθεί Αυτή ήταν άλλες φορές σταφύλι και άλλες καρότο. Στη δεύτερη ομάδα ο χειρισμός ήταν διαφορετικός. Έτσι, κάποια μέλη λάμβαναν σταφύλια, ενώ κάποια άλλα καρότα (πρώτη αδικία). Τέλος, στην τρίτη ομάδα, ενώ σε όλα τα μέλη της τρίτης ομάδας, ενώ στην αρχή επιδεικνυόταν σταφύλια, μόλις αυτά παρέδιδαν το αντικείμενο λάμβαναν αντ' αυτού καρότα (δεύτερη αδικία).

Όπως ήταν αναμενόμενο, τα άτομα του δεύτερο γκρουπ που τους δινόταν καρότο αντί για σταφύλι αρνούνταν να το δεχτούν με στατιστικά σημαντικά μεγαλύτερη συχνότητα απ' ότι άτομα του πρώτου γκρουπ που λάμβαναν όλα καρότο. Επίσης, τα μέλη του τρίτου γκρουπ αρνούνταν να λάβουν το καρότο σε μεγαλύτερο ποσοστό απ' ότι τα μέλη του γκρουπ ελέγχου, διότι στη αρχή του είχαν επιδειχθεί καλύτερες ανταμοιβές. Συνεπώς, παρατηρούμε πως οι χιμπατζήδες καταλάβαιναν πότε αδικούνταν και αν τα πράγματα δεν είναι δίκαια παρατηρείται εκνευρισμός στα ζώα.

Μέχρι εδώ κάποιος θα σκεφτεί ότι έχει πολύ λογική η συγκεκριμένη συμπεριφορά και ότι δεν σηματοδοτεί την ύπαρξη δικαιοσύνης με την έννοια που την ορίζουμε εμείς, αλλά περισσότερο μια εγωκεντρική συμπεριφορά για την διασφάλιση καλύτερης ποιότητας τροφής, από τη στιγμή που αυτή δίνεται σε άλλα μέλη της ομάδας ή έστω επιδεικνύεται στην αρχή της δοκιμασίας. Αυτό που προκαλεί λοιπόν μεγάλη έκπληξη είναι το γεγονός ότι ακόμα και τα μέλη του δεύτερου γκρουπ που λάμβανα την υψηλής αξίας τροφή την αρνούνταν όταν άλλα μέλη της ομάδα λάμβαναν χαμηλής αξίας τροφή με σημαντικά μεγαλύτερη συχνότητα σε σχέση με το γκρουπ ελέγχου. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι ακόμα και τα μέλη που "ευνοούνται" από την αδικία νιώθουν το αίσθημα δικαίου και απορρίπτουν την εύνοιά τους, οδηγώντας έτσι στην κοινωνική σταθερότητα μεταξύ της ομάδας.

Πολλοί πιστεύουν πως στη φύση τα πράγματα λειτουργούν με την κοροϊδία και την εξαπάτηση, και πολλές φορές όντως έτσι είναι η κατάσταση. Παρόλα αυτά, παρατηρούμε ότι σε ζώα με κοινωνικό ιστό και εμφάνιση πολιτισμού τα πράγματα ίσως να είναι διαφορετικά. Ας κατέβουμε λοιπόν από την κορυφή του βουνού όπου μόνοι μας τοποθετήσαμε τους εαυτούς μας και ας μάθουμε κάτι από αυτά...

Για περισσότερα μπορείτε να δείτε εδώ: Chimpanzees Prefer Fair Play To Reaping An Unjust Reward

Υ.Γ. Με χαρά αναφέρουμε ότι το "Βιολόγιον" φιλοξενείται στο 12ο τεύχος του "Πράσινου Ποντικιού" που κυκλοφορεί με την εφημερίδα "το Ποντίκι". Ευχαριστούμε πολύ για τη φιλοξενία.