Monachus monachus: Ένα αρχέγονο μοντέλο συμπεριφοράς μητέρας και νεογνού

Η μητρική συμπεριφορά και στρατηγική αποτελεί ένα σημαντικό παράγοντα κατάταξης των πτερυγιόποδων (Pinnipedia) σε τρεις ομάδες. Η πρώτη περιλαμβάνει χονδρικά την οικογένεια των θαλάσσιων ίππων (Odobenidae). Σε αυτήν τα θηλυκά της οικογένειας φροντίζουν τα νεογνά τους τόσο στην ανοιχτή θάλασσα όσο και στην ξηρά και παράγουν χαμηλής περιεκτικότητας σε λίπος γάλα Επίσης, η ενηλικίωση συμβαίνει σταδιακά. Η ομάδα των θαλάσσιων λεόντων (Οtariidae) εναλλάσσει τα ταξίδια αναζήτησης τροφής των θηλυκών με την φροντίδα των μικρών, η οποία γίνεται στην ξηρά. Τα μικρά τρέφονται με μικρής λιπιδικής περιεκτικότητας γάλα και έχουν χαμηλό ρυθμό ανάπτυξης. Τέλος, η τρίτη ομάδα περιλαμβάνει την οικογένεια των Φωκίδων (Phocidae) με σύντομες περιόδους θηλασμού με γάλα υψηλής περιεκτικότητας σε λίπος, καθώς τα θηλυκά δεν τρέφονται κατά τη περίοδο αυτή, και απότομη ενηλικίωση των νεογνών.

Μέχρι σήμερα λίγες ήταν οι πληροφορίες σχετικά με την σχέση μεταξύ μητέρας και νεογνών της φώκιας Monachus monachus από τη στιγμή της γέννησης μέχρι τη στιγμή της ενηλικίωσης κυρίως λόγω της σπανιότητας του είδους. Πρόσφατη έρευνα παρόλα αυτά υποδεικνύει ότι η περίοδος θηλασμού της Monachus monachus είναι πολύ μεγαλύτερη από τα συγγενικά της είδη, ενώ ο θηλασμός είναι πιο τακτικός την πρώτη βδομάδα της γέννησης ενώ αργότερα η συχνότητά του μειώνεται. Ακόμη, η διαδικασία αλλαγής του τριχώματος δεν συμπίπτει με την αποκοπή του νεογνού από τη μητέρα, καθώς η δεύτερη γίνεται σταδιακά. Αξιοσημείωτο είναι επιπλέον το γεγονός ότι παρόλο που η μητέρα είναι ικανή να αναγνωρίσει το μικρό της ακόμα και με ήχους μπορεί να θηλάσει ένα ξένο ή και περισσότερα ταυτόχρονα χωρίς να έχει χάσει το δικό της. Μια διαδικασία που έχει παρατηρηθεί και αντίστροφα με το νεογνό δηλαδή να θηλάζει από ξένο θηλυκό χωρίς να είναι κατ’ ανάγκη ορφανό.

Προκύπτει, επομένως, ότι η μεσογειακή φώκια με βάση τη συγκεκριμένη έρευνα βρίσκεται μεταξύ των θαλάσσιων λεόντων και των Φωκίδων όσον αφορά στο μοντέλο μητρικής συμπεριφοράς. Η σταδιακή ενηλικίωση των νεογνών και η σχεδόν διπλάσια περίοδος θηλασμού την κατατάσσει πιο κοντά στην οικογένεια Otariidae. Πάντως, η διαπίστωση αυτή, σύμφωνα με τους επιστήμονες, δεν αποτελεί φυλογενετικό χαρακτηριστικό αλλά υποστηρίζει τη θεωρία ότι η μητρική συμπεριφορά είναι αποτέλεσμα προσαρμογής στο περιβάλλον καθώς ο πληθυσμός αυτός της μεσογειακής φώκιας διαβιεί σε ένα σταθερό και ήπιο οικοσύστημα. Τέλος, οι διαφορές αυτές μεταξύ της μεσογειακής φώκιας και των άλλων ειδών που ζουν σε υψηλότερο γεωγραφικό πλάτος αντικατοπτρίζουν την εξέλιξη των Phocidae. Φαίνεται δηλαδή ότι η Monachus monachus με το άλλο τροπικό είδος φώκιας (φώκια μοναχός της Χαβάης) αποτελούν τα πιο αρχέγονα είδη της οικογένειας των Φωκίδων και αντικατοπτρίζουν το αρχέγονο πρότυπο μητρικής συμπεριφοράς από το οποίο εξελίχθηκαν οι υπόλοιπες φώκιες και το οποίο προσάρμοσαν στις αντίξοες συνθήκες των θαλασσών της Ανταρκτικής.

Βιβλιογραφία: A. Aguilar, L.H. Cappozzo, M. Gazo, T. Pastor, J. Forcada and E. Grau, (2007), Lactation and mother–pup behaviour in the Mediterranean monk seal Monachus monachus: an unusual pattern for a phocid, J. Mar. Biol. Ass. U.K., 87, σελ. 93–99