Σάββατο 16 Φεβρουαρίου 2008

Δυνάμεις αλλαγής τοπίου

Ένα τοπίο περιλαμβάνει τα ορατά χαρακτηριστικά γνωρίσματα μιας περιοχής του εδάφους, συμπεριλαμβανομένων των φυσικών στοιχείων, των στοιχείων διαβίωσης της χλωρίδας και της πανίδας, των αφηρημένων στοιχείων όπως η ηλιακή ακτινοβολία και οι καιρικές συνθήκες και των ανθρώπινων στοιχείων, για παράδειγμα της ανθρώπινης δραστηριότητας ή του τοπίου που προκύπτει από τα κτίσματα των ανθρώπων1.

Ένα από τα χαρακτηριστικά του τοπίου είναι ότι δεν μένει σταθερό αλλά μεταβάλεται στο χρόνο και στο χώρο. Οι δυνάμεις που προκαλούν αυτές τις αλλαγές καλούνται διεθνώς driving forces (κατευθηντήριες δυνάμεις).

Υπάρχουν πέντε τύποι κατευθυντήριων δυνάμεων. Αυτές είναι οι πολιτισμικές, οι πολιτικές, οι οικονομικές, οι τεχνολογικές και οι φυσικές/δομικές. Φυσικά, και οι πέντε τύποι κατευθυντήριων δυνάμεων είναι συνδεμένοι. Δεδομένου ότι οι οικονομικές ανάγκες, παραδείγματος χάριν, εκφράζονται συχνά στους πολιτικούς προγραμματισμούς, τους νόμους και την πολιτική, οι οικονομικές και πολιτικές κατευθυντήριες δυνάμεις είναι μερικές φορές δύσκολο να διακριθούν σαφώς (Schneeberger et al., 2007).


Ως πρώτος τύπος κατευθυντήριας δύναμης μελετάται ο πολιτισμικός. Ο πολιτισμός είναι μια από τις πιό σύνθετες διαστάσεις της περιβαλλοντικής αλλαγής και παραμένει συνήθως μια ασαφής έννοια. Σε αυτόν περιλαμβάνονται οι πεποιθήσεις, οι παραδόσεις και οι αξίες των κατοίκων μιας περιοχής. Ακόμα, το βιοτικό επίπεδο και η δημογραφία ενός λαού εκφράζονται από τον τύπο κατευθυντήριας δύναμης του πολιτισμού (Schneeberger et al., 2007). Υπάρχουν εντούτοις ερευνητές που ρίχνουν περισσότερο βάρος στη δημογραφία και την εξετάζουν ως μία ξεχωριστή κατευθυντήριο δύναμη.

Ο τύπος της κατευθυντήριας δύναμης της πολιτικής περιλαμβάνει τις δυναμεις που φέρνουν αλλαγές σε ένα τοπίο και πηγάζουν από την άσκηση πολιτικής. Τέτοιοι μπορεί να είναι οι πολιτικοί σχεδιασμοί και οι νόμοι. Όπως αναφέρθηκε και προηγουμένως, όμως, η σχέση μεταξύ του τύπου κατευθυντήριας δύναμης της πολιτικής είναι στενά συνδεδεμένη με αυτόν της οικονομίας, με τον δεύτερο να είναι πιο μεγάλης βαρύτητας. Σήμερα, η οικονομία της αγοράς, η παγκοσμιοποίηση και οι επιδράσεις του ΠΟΕ (Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου) αποτελούν τις κύριες δυνάμεις που εκπροσωπούν τον οικονομικό και πολιτικό τύπο κατευθυντήριων δυνάμεων (Burgi et al., 2004).

Ο τύπος της κατευθυντήριας δύναμης της τεχνολογίας αποτελεί έναν από τους πολύ σημαντικούς διαμορφωτές του τοπίου. Ένα παράδειγμα είναι οι επιδράσεις των δρόμων, των γεφυρών και των σιδηρόδρομων στο τοπίο. Ο τύπος αυτός της κατευθυντήριας δύναμης είναι πολύ σημαντικός καθώς η εξέλιξή του ήταν και είναι ραγδαία με αποτέλεσμα οι αλλαγές που συμβαίνουν στο τοπίο να είναι και αυτές ραγδαίες και το σύστημα να μη προλαβαίνει να ανακάμψει ούτε να προσαρμοσθεί στις αλλαγές. Στο εγγύς μέλλον, η τεχνολογία πληροφοριών είναι πιθανό να γίνει μια σημαντική κατευθυντήρια δύναμη αλλαγής των τοπίων (Burgi et al., 2004).

Οι φυσικές/δομικές κατευθυντήριες δυνάμεις είναι οι μόνες που ασκούνταν στο τοπίο και πριν από την εμφάνιση του ανθρώπου. Οι δομικές κατευθυντήριες δυνάμεις περιλαμβάνουν το κλίμα, την τοπογραφία και τα εδαφολογικά στοιχεία. Οι φυσικές κατευθυντήριες δυνάμεις μπορεί να είναι αργής ή ταχείας δράσης, ενώ οι δομικές κατευθυντήριες δυνάμεις είναι σταθερές σε μικρό φάσμα αλλά μεταβλητές σε μακρά περιόδο. Σήμερα η σημαντικότερη αργής δράσης φυσική αλλαγή είναι η κλιματική αλλαγή με τις διάφορες επιπτώσεις της (Burgi et al., 2004). Ως ταχείας δράσης φυσικές διαταραχές μπορούμε να θεωρήσουμε τις χιονοστιβάδες και τους τυφώνες, οι οποίοι μπορεί να προκαλέσουν σημαντικές επιπτώσεις στο τοπίο.

Κάθεμία από τις παραπάνω αιτίες αλλαγής του τοπίου μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα την διαφορετικού μεγέθους αλλαγή. Εκτός όμως από την αιτία και το μέγεθος, η συχνότητα και η ταχύτητα της αλλαγής πρέπει να μελετηθούν. Οι μελέτες για το ποσοστό αλλαγής εστιάζουν στο ποσό αλλαγής (στην εμφάνιση ή τη λειτουργία) ανά χρονικό διάστημα και συγκρίνουν έπειτα την ανάπτυξη κατά τη διάρκεια αρκετών περιόδων. Αυτή η προσέγγιση είναι ιδιαίτερα κατάλληλη σε συνδυασμό με την ανάλυση των κατευθυντήριων δυνάμεων δεδομένου ότι η δύναμη των κατευθυντήριων δυνάμεων αλλάζει συχνά κατά τη διάρκεια του χρόνου.

Βιβλιογραφία

Εργασίες

  1. Burgi Matthias, A. M. Hersperger and N. Schneeberger, 2004, Driving forces of landscape change – current and new directions, Landscape Ecology, 19: 858-868.
  2. Burgi Matthias and M.G. Turner, 2002, Factors and Processes Shaping LandCover and Land Cover Changes Along the Wisconsin River, Ecosystems 5: 184-201.
  3. Schneeberger Nina, M. Burgi, A. M. Hersperger and K.C. Ewald, 2007, Driving forces and rates of landscape change as a promising combination for landscape change research—An application on the northern fringe of the Swiss Alps, Land Use Policy 24: 349-361.

Διαδικτυακή βιβλιογραφία

  1. http://en.wikipedia.org/wiki/Landscape

Δεν υπάρχουν σχόλια:

LinkWithin

Related Posts with Thumbnails