? Δεν υπάρχει πραγματική έννοια «Δάσος» στη φύση.
Σωστό. Η φύση δεν φτιάχνει εκ του μη όντος δάση, ο όρος είναι τεχνητό δημιούργημα. Οι οργανισμοί και το αβιοτικό τους περιβάλλον συγκροτούν οικοτόπους όπου διάφορα είδη χλωρίδας και πανίδας είναι σε συνεχή αλληλεπίδραση. Το αν κάποιος οικότοπος θα έχει δέντρα ή όχι είναι δευτερεύουσας οικολογικής σημασίας.
? Τα δάση είναι τα πλουσιότερα χερσαία οικοσυστήματα.
Η σχεδόν προφανής απάντηση «σωστό» δεν ισχύει πάντα και μάλιστα δεν ισχύει σχεδόν καθόλου στη νότια και νησιωτική Ελλάδα. Τα μεσογειακά δάση χαλεπίου και τραχείας είναι οικοσυστήματα με ελάχιστα είδη χλωρίδας και πανίδας συγκρινόμενα με ορισμένα φρυγανικά οικοσυστήματα.
? Περισσότερα δάση = περισσότερα πουλιά.
Λάθος αν μιλάμε για αριθμό ειδών και μεγαλύτερο λάθος αν μιλάμε για σπάνια και προστατευόμενα είδη. Ειδικά για την Ελλάδα τα χερσόβια πουλιά που θεωρούνται ως έχοντα ανάγκη προστασίας προτιμούν άλλα ενδιαιτήματα, συνήθως ανοιχτά εδάφη ή ακόμα και καλλιέργειες. Ακόμα και αυτά που φωλιάζουν στα δάση χρειάζονται τις γειτονικές εκτάσεις με λιβάδια και καλλιέργειες για να τραφούν.
? Τα δάση καιγόταν και πριν την έλευση του Homo sapiens αλλά ο «νοήμων» πίθηκος έκανε τη φωτιά πολύ περισσότερο συχνή.
Σωστό και μάλλον προφανές, αλλά δεν είναι γνωστό αν σήμερα καίγονται μεγαλύτερες εκτάσεις από αυτές που πρωτοέκαψαν οι προγονοί μας.
? Τα μεσογειακά δάση και οι θαμνότοποι είναι προσαρμοσμένοι στη φωτιά και αναγεννιούνται μετά από αυτή.
Σωστό αν και όχι προφανές. Πολλοί δυσκολεύονται να πιστέψουν ότι, για παράδειγμα, ένα δάσος με χαλέπιο πεύκη αναγεννιέται μόνο με τη φωτιά, την έχει ανάγκη.
? Πολλές φωτιές είναι εντελώς φυσικές χωρίς καμία παρέμβαση του ανθρώπου.
Αλήθεια που «δεν πουλάει». Διαστήματα με μεγάλη ξηρασία, καιρός θερμός και ανεμώδης είναι ικανές συνθήκες για να πυροδοτήσουν την ανάφλεξη και να διευρύνουν την εξέλιξη της πυρκαγιάς ακόμα και σε δάση που σπάνια καίγονται, όπως τα ορεινά δάση ελάτης και οξυάς.
? Πολλές μικρές φωτιές σε διαφορετικά κάθε φορά σημεία του δάσους είναι προτιμότερες από την καθόλου φωτιά.
Σωστό αλλά θεωρείται ταμπού το να λέγεται! Και όμως αν ένα τμήμα δάσους, ιδιαίτερα ένα μεσογειακό πευκοδάσος, δεν καεί όταν ωριμάσει η καύσιμη ύλη αυξάνει και τελικά η καταστροφή γενικεύεται στο τέλος περνώντας και σε μη ώριμα για να καούν τμήματα. Οι συχνές μικρές σε έκταση φωτιές σε διαφορετικά κάθε φορά σημεία και σε τάξη χρόνου τέτοια ώστε το οικοσύστημα να μπορεί να ανακάμψει είναι σε τελική ανάλυση ωφέλιμες.
? Στο δάσος οποιαδήποτε ανθρώπινη παρέμβαση είναι καταστρεπτική.
Λάθος. Πολλές ανθρώπινες δραστηριότητες όπως η μερική βόσκηση, η επιλεκτική υλοτομία, η συλλογή ξηρών κλαδιών, η συλλογή ρυτίνης και άλλες, μπορούν να κρατούν το δάσους σε κατάσταση μη αναφλέξιμη για πολλά χρόνια, αν και μια φυσική φωτιά είναι σχεδόν αναπόφευκτη. Αντίθετα πολλά παρθένα δάση καίγονται στις μέρες μας και κακώς αναρωτιόμαστε γιατί. Και ακόμη, δάση με ανθρώπινη δραστηριότητα έχουν πολλές φορές αυξημένη βιοποικιλότητα σε σχέση με γειτονικά παρθένα.
? Οι περισσότεροι εμπρησμοί στην Ελλάδα είναι από πρόθεση.
Δύσκολο να το πει κανείς αφού παντού τα υπάρχοντα στοιχεία είναι ελλιπή. Πρόθεση μπορεί κανείς να καταλογίσει σε κτηνοτρόφους. Είναι όμως γνωστό ότι οι πυλώνες της ΔΕΗ σκορπούν σπίθες ολόγυρα, ότι ο νεοέλληνας δεν ξεχνάει να πετάξει το αναμμένο τσιγάρο του όπου βρει και ότι οι δρόμοι που ανοίγονται σχεδόν παντού αυξάνουν το κίνδυνο ανάφλεξης. Και βέβαια υπάρχουν οι αμέτρητες χωματερές τεράστια ευθύνη της τοπικής αυτοδιοίκησης.
? Οι εμπρηστές ευθύνονται για την αποδάσωση στην Ελλάδα.
Αν αφήσουμε έξω την πολύπλοκη περίπτωση της Αττικής πρόκειται για διπλό μύθο. Αφενός γιατί τα δάση ως σύνολο έχουν αυξηθεί στην Ελλάδα λόγω της εγκατάλειψης της ορεινής και ημιορεινής γης (ακόμα και αν προσμετρηθούν οι μεγάλες φετινές φωτιές) οπότε επικρατεί η δάσωση και η φυσική αναγέννηση, όχι η αποδάσωση. Κι αφετέρου γιατί δεν χρειάζεται εμπρηστής για να αποχαρακτηριστεί μια έκταση από δασική. Διεκδικούμενες εκτάσεις για αξιοποίηση οποιασδήποτε μορφής είναι ευκολότερο να αποχαρακτηριστούν από δασικές ως άκαυτες παρά σαν καμένες. Αν καούν και η περιοχή χαρακτηριστεί αναδασωτέα οι νομικοί περιορισμοί είναι περισσότεροι και τα «παραθυράκια» λιγοτερα.
? Πρέπει να κάνουμε προληπτικά δρόμους και αντιπυρικές λωρίδες.
Λάθος, γιατί απλά αυξάνουμε την πιθανότητα ανάφλεξης από την αυξημένη ανθρώπινη δραστηριότητα.
? Ό,τι καεί πρέπει να αναδασωθεί αμέσως, έστω και τεχνητά.
Λάθος και μάλιστα τεράστιο. Απλά θα γράψω το γνωστό «η φύση ξέρει καλύτερα» και ορίζει αυτή τους χρόνους επανάκαμψης για κάθε περίπτωση.
? Πάντα μετά τη φωτιά το έδαφος διαβρώνεται. Και είναι αναγκαία τα αντιπλημμυρικά έργα με κορμοδέματα και κλαδοπλέγματα.
Αρκετές φορές είναι λάθος! Ειδικά στα ασβεστολιθικά εδάφη δεν υπάρχει καμιά σοβαρή διάβρωση, το έδαφος διαβρώνεται προς το εσωτερικό της γης και όχι στα κατάντη. Σε περιπτώσεις σαθρών εδαφών (π.χ. Ηλεία) τα κορμοδέματα έχουν νόημα σε επιλεγμένες θέσεις ρεμάτων -και μόνο- αλλά πρέπει να απομακρύνονται την επόμενη χρονιά για να μην συσσωρεύεται πρόσθετη καύσιμη ύλη.
? Το υπάρχον άρθρο 24 του Συντάγματος προστατεύει το περιβάλλον και πρέπει να μείνει ως έχει.
Λάθος. Το άρθρο αυτό δε αρκεί και είναι σκέτος αναχρονισμός. Ένα σύγχρονο άρθρο 24 θα έβλεπε ως προστατευέα αντικείμενα τους τύπους οικοτόπων της οδηγίας 92/43 και την ανάγκη ετερογένειας των οικοσυστημάτων.
? Με το δασολόγιο θα προστατευτούν τα δάση.
Άλλος ένας μύθος. Το δασολόγιο και το κτηματολόγιο είναι αναγκαία εργαλεία του κράτους αλλά όχι αυτά καθαυτά που θα προστατεύσουν το φυσικό περιβάλλον. Η ουσία έγκειται στην ουσιαστική αποδοχή της σύγχρονης κατάταξης των οικοτόπων και στην οδηγία 92/43 που σκοπίμως αγνοείται από πολλούς. Δυστυχώς, οικολογικές οργανώσεις και ενεργοί πολίτες πέφτουν συχνά στην ίδια παγίδα. Χρειαζόμαστε επειγόντως «Οικοτοπολόγιο»!
Μιχάλης Δρετάκης, Βιολόγος – ορνιθολόγος
MSc οικολογίας, Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης Π.Κ.
Σωστό αν και όχι προφανές. Πολλοί δυσκολεύονται να πιστέψουν ότι, για παράδειγμα, ένα δάσος με χαλέπιο πεύκη αναγεννιέται μόνο με τη φωτιά, την έχει ανάγκη.
? Πολλές φωτιές είναι εντελώς φυσικές χωρίς καμία παρέμβαση του ανθρώπου.
Αλήθεια που «δεν πουλάει». Διαστήματα με μεγάλη ξηρασία, καιρός θερμός και ανεμώδης είναι ικανές συνθήκες για να πυροδοτήσουν την ανάφλεξη και να διευρύνουν την εξέλιξη της πυρκαγιάς ακόμα και σε δάση που σπάνια καίγονται, όπως τα ορεινά δάση ελάτης και οξυάς.
? Πολλές μικρές φωτιές σε διαφορετικά κάθε φορά σημεία του δάσους είναι προτιμότερες από την καθόλου φωτιά.
Σωστό αλλά θεωρείται ταμπού το να λέγεται! Και όμως αν ένα τμήμα δάσους, ιδιαίτερα ένα μεσογειακό πευκοδάσος, δεν καεί όταν ωριμάσει η καύσιμη ύλη αυξάνει και τελικά η καταστροφή γενικεύεται στο τέλος περνώντας και σε μη ώριμα για να καούν τμήματα. Οι συχνές μικρές σε έκταση φωτιές σε διαφορετικά κάθε φορά σημεία και σε τάξη χρόνου τέτοια ώστε το οικοσύστημα να μπορεί να ανακάμψει είναι σε τελική ανάλυση ωφέλιμες.
? Στο δάσος οποιαδήποτε ανθρώπινη παρέμβαση είναι καταστρεπτική.
Λάθος. Πολλές ανθρώπινες δραστηριότητες όπως η μερική βόσκηση, η επιλεκτική υλοτομία, η συλλογή ξηρών κλαδιών, η συλλογή ρυτίνης και άλλες, μπορούν να κρατούν το δάσους σε κατάσταση μη αναφλέξιμη για πολλά χρόνια, αν και μια φυσική φωτιά είναι σχεδόν αναπόφευκτη. Αντίθετα πολλά παρθένα δάση καίγονται στις μέρες μας και κακώς αναρωτιόμαστε γιατί. Και ακόμη, δάση με ανθρώπινη δραστηριότητα έχουν πολλές φορές αυξημένη βιοποικιλότητα σε σχέση με γειτονικά παρθένα.
? Οι περισσότεροι εμπρησμοί στην Ελλάδα είναι από πρόθεση.
Δύσκολο να το πει κανείς αφού παντού τα υπάρχοντα στοιχεία είναι ελλιπή. Πρόθεση μπορεί κανείς να καταλογίσει σε κτηνοτρόφους. Είναι όμως γνωστό ότι οι πυλώνες της ΔΕΗ σκορπούν σπίθες ολόγυρα, ότι ο νεοέλληνας δεν ξεχνάει να πετάξει το αναμμένο τσιγάρο του όπου βρει και ότι οι δρόμοι που ανοίγονται σχεδόν παντού αυξάνουν το κίνδυνο ανάφλεξης. Και βέβαια υπάρχουν οι αμέτρητες χωματερές τεράστια ευθύνη της τοπικής αυτοδιοίκησης.
? Οι εμπρηστές ευθύνονται για την αποδάσωση στην Ελλάδα.
Αν αφήσουμε έξω την πολύπλοκη περίπτωση της Αττικής πρόκειται για διπλό μύθο. Αφενός γιατί τα δάση ως σύνολο έχουν αυξηθεί στην Ελλάδα λόγω της εγκατάλειψης της ορεινής και ημιορεινής γης (ακόμα και αν προσμετρηθούν οι μεγάλες φετινές φωτιές) οπότε επικρατεί η δάσωση και η φυσική αναγέννηση, όχι η αποδάσωση. Κι αφετέρου γιατί δεν χρειάζεται εμπρηστής για να αποχαρακτηριστεί μια έκταση από δασική. Διεκδικούμενες εκτάσεις για αξιοποίηση οποιασδήποτε μορφής είναι ευκολότερο να αποχαρακτηριστούν από δασικές ως άκαυτες παρά σαν καμένες. Αν καούν και η περιοχή χαρακτηριστεί αναδασωτέα οι νομικοί περιορισμοί είναι περισσότεροι και τα «παραθυράκια» λιγοτερα.
? Πρέπει να κάνουμε προληπτικά δρόμους και αντιπυρικές λωρίδες.
Λάθος, γιατί απλά αυξάνουμε την πιθανότητα ανάφλεξης από την αυξημένη ανθρώπινη δραστηριότητα.
? Ό,τι καεί πρέπει να αναδασωθεί αμέσως, έστω και τεχνητά.
Λάθος και μάλιστα τεράστιο. Απλά θα γράψω το γνωστό «η φύση ξέρει καλύτερα» και ορίζει αυτή τους χρόνους επανάκαμψης για κάθε περίπτωση.
? Πάντα μετά τη φωτιά το έδαφος διαβρώνεται. Και είναι αναγκαία τα αντιπλημμυρικά έργα με κορμοδέματα και κλαδοπλέγματα.Αρκετές φορές είναι λάθος! Ειδικά στα ασβεστολιθικά εδάφη δεν υπάρχει καμιά σοβαρή διάβρωση, το έδαφος διαβρώνεται προς το εσωτερικό της γης και όχι στα κατάντη. Σε περιπτώσεις σαθρών εδαφών (π.χ. Ηλεία) τα κορμοδέματα έχουν νόημα σε επιλεγμένες θέσεις ρεμάτων -και μόνο- αλλά πρέπει να απομακρύνονται την επόμενη χρονιά για να μην συσσωρεύεται πρόσθετη καύσιμη ύλη.
? Το υπάρχον άρθρο 24 του Συντάγματος προστατεύει το περιβάλλον και πρέπει να μείνει ως έχει.
Λάθος. Το άρθρο αυτό δε αρκεί και είναι σκέτος αναχρονισμός. Ένα σύγχρονο άρθρο 24 θα έβλεπε ως προστατευέα αντικείμενα τους τύπους οικοτόπων της οδηγίας 92/43 και την ανάγκη ετερογένειας των οικοσυστημάτων.
? Με το δασολόγιο θα προστατευτούν τα δάση.
Άλλος ένας μύθος. Το δασολόγιο και το κτηματολόγιο είναι αναγκαία εργαλεία του κράτους αλλά όχι αυτά καθαυτά που θα προστατεύσουν το φυσικό περιβάλλον. Η ουσία έγκειται στην ουσιαστική αποδοχή της σύγχρονης κατάταξης των οικοτόπων και στην οδηγία 92/43 που σκοπίμως αγνοείται από πολλούς. Δυστυχώς, οικολογικές οργανώσεις και ενεργοί πολίτες πέφτουν συχνά στην ίδια παγίδα. Χρειαζόμαστε επειγόντως «Οικοτοπολόγιο»!
Μιχάλης Δρετάκης, Βιολόγος – ορνιθολόγος
MSc οικολογίας, Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης Π.Κ.
πηγή: περιοδικό ΟΙΩΝΟΣ,
ελληνική ορνιθολογικη εταιρία,
τεύχος 30 Ιούνιος-Σεπτέμβριος 2007
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου