Πετρέλαιο στη θάλασσα

Κάθε χειμώνα η θάλασσα του Θερμαϊκού κόλπου κατακλύζεται από πουλιά. Γλάροι, κορμοράνοι, αλλά ακόμα και πελεκάνοι, κύκνοι, λαμπροβούτια, θαλασσοκόρακες και κάποια είδη παπιών. Για μένα ένα από τα εντυπωσιακότερα είναι τα μαυροβουτηχτάρια. Είναι τα μοναδικά (μαζί με τους κορμοράνους) που πλησιάζουν πολύ την προβλήτα και έτσι μπορείς να τα παρατηρείς χωρίς κιάλια καθώς βουτούν συνέχεια για τροφή. Όσοι δεν τα έχετε παρατηρήσει ποτέ, αξίζει τον κόπο μια βόλτα.

Με λύπη διάβασα χθες για 9 μαυροβουτηχτάρια νεκρά λόγω πετρελαίωσης. Δυστυχώς στο Θερμαϊκό έχει συμβεί και άλλες φορές ανάλογο, σε τέτοια έκταση όμως νομίζω πρώτη φορά.

Μη πάει το μυαλό σας σε διαρροές πετρελαίου από την Bp ή σε ατυχήματα τύπου Exxon Valdez. Μάλλον πρόκειται απλά για την τακτική του ξεπλύματος των δεξαμενών των πλοίων στα ανοιχτά των θαλασσών όπου κανείς δεν μπορεί να σε καταλάβει και καταγγείλει. Με αυτό το ξέπλυμα πάντα διαφεύγει μια ποσότητα πετρελαίου στο νερό η οποία είναι επιζήμια για τα οικοσυστήματα της περιοχής, ενώ επιπλέον το πετρέλαιο αυτό πολλές φορές ξεβάλεται σε ακτές απειλώντας έτσι ακόμα και τους λουόμενους Ένα παράδειγμα είναι ο φημισμένος Μπάλος στην Κρήτη, όπου τα βράχια στην περιοχή είναι καλυμμένα με πίσσα.

Το πιο σημαντικό σημείο στο θέμα αυτό είναι ότι αν και όλοι συγκινούμαστε και ευαισθητοποιούμαστε όταν συμβαίνει κάποιο ατύχημα με αποτέλεσμα τη διαρροή πετρελαίου στη θάλασσα, οι ποσότητες που προέρχονται από τέτοια περιστατικά δεν αποτελούν παρά μόνο το 3% του συνολικού πετρελαίου που διαφεύγει στη θάλασσα. Έτσι, αν και τοπικά προκαλούν όντως αλλαγές στα οικοσυστήματα (πιθανώς όχι τόσο μεγάλη καταστροφή όσο πιστεύουμε), σε μακροκλίμακα οι συνέπείες τους δεν είναι τόσο μεγάλες.

Από την άλλη, η διαφυγή πετρελαίου από τις δεξαμενές και τα ύφαλα των πλοίων αποτελεί του 15% της ολικής ποσότητας πετρελαίου στη θάλασσα, ενώ τα βιομηχανικά απόβλητα ευθύνονται για το 62%! Αυτό το 15% που χάνεται από τα πλοία είναι πολύ περισσότερο κατανεμημένο στη θάλασσα συγκριτικά με τα ατυχήματα που είναι περισσότερο περιορισμένα χωρικά. Είναι αναμενόμενο περισσότερο τέτοιο πετρέλαιο να είναι και αυτό που φτάνει στις ακτές, ειδικά σε περιοχές με έντονα ρεύματα.

Από όπου και να προέρχεται βέβαια το πετρέλαιο στη θάλασσα (το 10% λ.χ. είναι φυσικής προέλευσης, θα υπήρχε και χωρίς εμάς) είναι πάντα θλιβερό να βλέπεις ζώα να πεθαίνουν εξαιτίας αυτού.

Ξυλεια: πηγή ανάπτυξης του πολιτισμού

Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του ξύλου, όπως η πυκνότητα του ξυλώματος, η μηχανική αντοχή και η ελαστικότητα το καθιστούν σημαντικό υλικό με πολλαπλές χρήσεις. Η χρήση του ξύλου από τον άνθρωπο ξεκινάει όταν αρχίζει και η ιστορία του. Κατά την παλαιολιθική εποχή χρησιμοποιούνταν για την κατασκευή κατοικιών, ως βοήθημα για την καλλιέργεια των φυτών και φυσικά ως καύσιμη ύλη. Κατά την κλασσική εποχή ολόκληροι πολιτισμοί, όπως ο Κυκλαδίτικος και ο Μινωικός πολιτισμός, στήριξαν την ανάπτυξή τους στην χρήση της ξυλείας. Από ξύλο κατασκευάζονταν την εποχή εκείνη ναοί, τμήματα ανακτόρων, διάφορα διακοσμητικά στοιχεία και φυσικά τα πλοία. Στις επόμενες εποχές, η χρήση του ξύλου ευνόησε τη δημιουργία τεχνολογικών επιτευγμάτων και μηχανών, ενώ συνέβαλλε και στην ανάπτυξη της ναυσιπλοΐας.

Όσον αφορά στην ένταση που δέχτηκαν τα μεσογειακά κυρίως δάση λόγω της ναυπηγικής χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα εκτεταμένης χρήσης του ελάτου κατά την ομηρική εποχή. Σύμφωνα με την Ιλιάδα (II 494-877) στην εκστρατεία εναντίον της Τροίας συμμετείχαν 934 πεντηκόντοροι (τύπος πλοίου εποχής) για την κατασκευή των οποίων χρειάστηκαν 47.500 περίπου κορμοί ελάτων.

Το παραπάνω παράδειγμα είναι ενδεικτικό της πίεσης που δέχονταν τα δάση λόγω της εκτεταμένης χρήσης του ξύλου ως πρώτη ύλη. Αυτό σε συνδυασμό με την πίεση –μικρότερης ή μεγαλύτερης έντασης- που δέχτηκαν τα δάση στο πέρας της ιστορίας του ανθρώπου λόγω της ανάγκης για δημιουργία καλλιεργήσιμης γης, βοσκοτόπων αλλά και λόγω της επέκτασης των πόλεων ως συνάρτηση της αύξησης του πληθυσμού, είχε ως αποτέλεσμα να αλλάζει τόσο η σύνθεση όσο και η έκταση των δασικών οικοσυστημάτων.

Η εκτεταμένη χρήση των προϊόντων του δάσους και πιο συγκεκριμένα της ξυλείας έχει ως συνέπεια να παραμένουν ελάχιστα δάση παρθένα, δάση τα οποία δηλαδή δεν έχουν διαχειριστεί ή εκμεταλλευτεί από τον άνθρωπο. Μία από τις πολλές περιπτώσεις αλλαγής της σύνθεσης των δασικών οικοσυστημάτων λόγω επέμβασης του ανθρώπου είναι αυτή των μικτών δασών Quercus canariensis και Q. suber στη νότια Ισπανία. Μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα τα δύο είδη δρυός κατείχαν ίσο περίπου ποσοστό στη σύνθεση του δάσους. Η ξυλεία από το είδος Q. canariensis χρησιμοποιούνταν για την κατασκευή του σιδηροδρομικού δικτύου ενώ το Q. suber προμήθευε καύσιμη ύλη την περιοχή. Με την ανάπτυξη όμως της βιομηχανίας φελλού στις αρχές του 20ου αιώνα το Q. suber κυριαρχεί στο δασικό οικοσύστημα εις βάρος του Q. canariensis διότι ευνοείται από την διαχείριση καθώς αυτό οφείλεται για την παραγωγή φελλού και επομένως είναι είδος με μεγάλη οικονομική σημασία.

Τα μαύρα μας τα χάλια

Έχω αναφερθεί και παλαιότερα στο θέμα της Κορώνειας και του πόσο κοροϊδία ήταν όλα αυτά περί master plans κλπ, χωρίς βέβαια να είμαι ειδικός στο θέμα, έχοντας απλώς γενικές γνώσεις βιολόγου. Στόχοι για εκτροπή χειμάρρων που ρέουν στη Βόλβη προς την Κορώνεια και λύσεις όπως η δημιουργία αυλού από τη Βόλβη που θα στέλνει νερό στην Κορώνεια, ενώ ο πυθμένας της τελευταίας είναι σαν μία ωρολογιακή βόμβα έτοιμη να σκάσει με την πρώτη ευκαιρία (και αναφέρομαι στα θρεπτικά και στα δυνητικά τοξικά κυανοβακτήρια που "κοιμούνται" εκεί) μόνο ανησυχία μπορούσαν να προκαλέσουν. Πόσο μάλλον σε μια χώρα σαν την Ελλάδα που ακόμα και όταν τα σχέδια είναι σωστά πάλι δεν εκτελούνται!

Ως γνωστόν τίποτα λοιπόν δεν έλαβε χώρα και ακούσαμε καμπάνες από την Ευρωπαϊκή Ένωση να χτυπούν και τα κονδύλια που μας δόθηκαν να επιστρέφονται. (Δείτε το άρθρο για λεπτομέρειες). Εκεί που θέλω εγώ να καταλήξω είναι ότι χώρια από όλα αυτά, πλέον υπάρχει η πιθανότητα να πληρώνουμε 100.000 ευρώ για κάθε μέρα που καθυστερούμε να λάβουμε δράση. 100.000 ευρώ!! Κάθε μέρα!!

Τις προάλλες διάβαζα ένα άρθρο για το πόσα λεφτά στοιχίζουν στη χώρα μας παρόμοιες παραλήψεις και αυτό που μου έκανε μεγάλη εντύπωση ήταν ένα πολύ υψηλό χρηματικό ποσό που πρέπει να καταβάλουμε κάθε μέρα λόγω ελλιπούς νομοσχεδίου για το θέμα με τα φρουτάκια!! Επιπλέον, πόσες φορές έχει διαβάσει ο καθένας σας για πρόστιμα που μας επιβάλλονται από Ε.Ε. λόγω ελλείψεων σε περιβαλλοντικά θέματα (περιοχές Natura, διαχείριση χωματερών, οδηγία για το νερό κλπ).

Συγχωρέστε το ύφος αυτού του άρθρου, αλλά κυριολεκτικά όταν βλέπω πόσο απλές μπορεί να είναι οι λύσεις μερικές φορές και πόσο εσφαλμένα γίνεται ο χειρισμών των καταστάσεων αυτών απλά χάνω την ψυχραιμία μου!

Ο θαυμαστός κόσμος των ζώων: 27.000 χιλιόμετρα μετανάστευση

Ερευνητές από το Victorian Wader Study Group - ένα γκρουπ για τα πουλιά στην Αυστραλία - επανασυνέλαβαν έναν χαλικοκυλιστή (Arenaria interpres) που ολοκλήρωσε μία κυκλική μεταναστευτική διαδρομή 27.000 χλμ για δεύτερη φορά.

Αυτή είναι η πρώτη φορά που ένα παρυδάτιο πτηνό ανιχνεύεται με ένα σύστημα "γεωεντοπισμού" για όλη τη διάρκεια του μεταναστευτικού του ταξιδιού για συνεχείς χρονιές.

Το πουλί κουβαλούσε στο πόδι του έναν αισθητήρα δεδομένων του ενός γραμμαρίου που κατέγραφε την τοποθεσία στην οποία βρισκόταν το πουλί κάθε πρωί και κάθε απόγευμα. Κάθε μία χρονιά ο αισθητήρας τοποθετούνταν στο πόδι του ζώου σε μια περιοχή της ΝΑ Αυστραλίας.

Οι χαλικοκυλιστές είναι μικρά υδρόβια πτηνά που ζυγίζουν λιγότερο από 100 γραμμάρια και περνούν το αυστραλιανό καλοκαίρι σε διάφορες περιοχές της Αυστραλίας. Είναι από τα είδη των υδρόβιων πτηνών που διανύουν μεγάλες αποστάσεις κατά τη μετανάστευση, πηγαίνοντας έως τη Ρωσία και συγκεκριμένα τη Σιβηρία για να αναπαραχθούν.

Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν τις νέες αυτές συσκευές εντοπισμού για να χαρτογραφήσουν τους ενδιάμεσους σταθμούς κατά μήκος της μεταναστευτικής πορείας, που είναι πολύ σημαντικοί, καθώς εκεί τα πουλιά ανακτούν μέρος της χαμένης τους ενέργειας ώστε να συνεχίσουν το ταξίδι τους.

"Τα δεδομένα που ανακτήθηκαν μέχρι στιγμής δείχνουν ότι τα πουλιά γενικά ξεκινούν το ταξίδι τους προς το βορρά καλύπτοντας αρχικά μία απόσταση 7.600 χλμ χωρίς στάση μέσα σε 6 μέρες πηγαίνοντας στην Ταϊβάν ή γειτονικές περιοχές" επισημαίνει ένας εκ των ερευνητών, ο δρ. Minton.

"Εκεί ανεφοδιάζονται στα πεδία που αποκαλύπτονται από την παλίρροια πριν ξεκινήσουν και πάλι για βόρεια προς την Κίτρινη Θάλασσα και τη βόρεια Κίνα. Έπειτα ξεκινούν ένα ταξίδι 5.000 χλμ προς τα αναπαραγωγικά εδάφη στη βόρεια Σιβηρία, φθάνοντας εκεί την πρώτη εβδομάδα του Ιουνίου"


"Ένα από τα πιο συναρπαστικά ευρήματα είναι ότι μετά την αναπαραγωγή το ταξίδι της επιστροφής είναι αρκετά διαφορετικό, με κάθε πουλί να ακολουθεί μία δική του πορεία. Κάποια γυρνάνε διαμέσου της Ασίας, ενώ από τα δεδομένα φάνηκε ότι υπάρχει και μία εναλλακτική πορεία."

"Αυτή είναι μία υπερωκεάνια πορεία πάνω από τον Ειρηνικό Ωκεανό, όπου τα πουλιά πηγαίνουν ανατολικά προς τις Αλλούτιες Νήσους στη νοτιοδυτική Αλάσκα πριν κάνουν το μεγάλο ταξίδι πάνω από τον Ωκεανό, σταματώντας μόνο μία η δύο φορές προτού φτάσουν στην Αυστραλία στα μέσα Δεκεμβρίου"

Η πρώτη καταγραφή έγινε το 2009, όταν το πουλί έμεινε για περίπου δύο μήνες στα νησιά αυτά πριν ξεκινήσει ένα ταξίδι για 7.800 χλμ χωρίς στάση μέχρι το Κιραμπάτι. Από εκεί ταξίδεψε ασταμάτητα για άλλα 5.000 χλμ εώς ότου προσγειωθεί στην Αυστραλία. Το 2010 το ίδιο πουλί επανέλαβε το απίστευτο αυτό ταξίδι, αυτή τη φορά όμως σταματώντας στα νησιά Μάρσαλ και στο Vanuatu προτού φτάσει στην Αυστραλία.

Οι χαλικοκυλιστές ζουν περίπου 20 χρόνια και ένα πουλί σαν και αυτό που ακολουθεί τη μεταναστευτική πορεία των 27.000 χλμ κάθε χρόνο θα έχει ταξιδέψει περίπου 500.000 χλμ κατά τη διάρκεια της ζωής του.

Οι ερευνητές ακόμα προβληματίζονται γύρω από το λόγο για τον οποίο διαφορετικά άτομα χαλικοκυλιστών χρησιμοποιούν τόσο διαφορετικές πορείες για την ετήσια μετανάστευσή τους. Η μελέτη αυτή υπογραμμίζει τη σημασία των ενδιάμεσων σταθμών ανεφοδιασμού για τα αποδημητικά πουλιά. Επιπλέον, οι επιστήμονες ανησυχούν για την ικανότητα των πουλιών που μεταναστεύουν σε τέτοιες αποστάσεις να αντιμετωπίσουν τις μαζικές αλλαγές των ενδιαιτημάτων ως αποτέλεσμα μεγάλων εγγειοβελτιωτικών και οικιστικών σχεδίων.

Πηγή: BirdLife International

Υ.Γ. Επειδή πολλές φορές όταν διαβάζουμε τέτοιες ειδήσεις θαυμάζουμε το μεγαλείο της ΕΞΩΤΙΚΗΣ φύσης σκεπτόμενοι πόσο όμορφα θα ήταν υπάρχε και στην Ελλάδα τέτοια άγρια ζωή, σας ενημερώνω ότι για να δει κανείς χαλικοκυλιστή δεν έχει παρά να πάει σε κάποιον υγρότοπο με ένα ζευγάρι κυάλια. Ίσως δυσκολευτεί λίγο να τον ξεχωρίσει ανάμεσα στα τόσα άλλα παρυδάτια πουλιά, αλλά τελικά το αποτέλεσμα θα αξίζει τον κόπο...

Απόδραση γονιδίων από ΓΤΟ

Η δημιουργία των πρώτων διαγονιδιακών οργανισμών γύρω στο 1970 έδωσε την αφορμή για να ξεκινήσει η κουβέντα γύρω από τους κινδύνους που θα μπορούσαν να προκύψουν από τη χρήση τους, μία κουβέντα που συνεχίζεται ακόμα και σήμερα. Στο πλαίσιο αυτό θα αναφερθούμε στο πρόβλημα που μπορεί να προκύψει από τη "απόδραση" γονιδίων από Γενετικά Τροποποιημένους Οργανισμούς (ΓΤΟ) στο περιβάλλον, μέσω μιας διαδικασίας που ονομάζεται "Γονιδιακή Ροή".

Αρχικά, ως γονιδιακή ροή αναφέρεται η εισαγωγή γονιδίων στη γενετική δεξαμενή ενός πληθυσμού από έναν ή περισσότερους άλλους πληθυσμούς. Ο κύριος τρόπος με τον οποίο επιτυγχάνεται η ροή αυτή είναι με τη μεταφορά γύρης, ενώ έχει αναφερθεί ότι στο φαινόμενο αυτό συμβάλει και η διασπορά των σπερμάτων. Βέβαια, για να συμβεί η ροή γονιδίων μεταξύ πληθυσμών, αυτοί πρέπει να γειτνιάζουν, να επικαλύπτονται οι περίοδοι άνθισής τους και να μπορούν να διασταυρωθούν δίνοντας γόνιμους απογόνους. Πολύ σημαντική παράμετρος στη γονιδιακή ροή είναι το αναπαραγωγικό σύστημα των φυτών, καθώς σε φυτά που αναπαράγονται κυρίως με αυτογαμία είναι αναμενόμενο να εμφανίζουν χαμηλότερη γονιδιακή ροή. Επιπλέον, είναι απαραίτητη η μακροπρόθεσμη διατήρηση του γονιδίου στον πληθυσμό δέκτη. Ειδικά στην περίπτωση που η ροή λαμβάνει χώρα μεταξύ πληθυσμών με διαφορετική πλοειδία είναι απαραίτητο να συμβούν διασταυρώσεις των υβριδίων με άτομα του άγριου πληθυσμού.

Ως γενετικά τροποποιημένοι οργανισμοί προσδιορίζονται αυτοί στους οποίους το γενετικό υλικό έχει υποβληθεί σε τροποποιήσεις, μέσω τεχνικών γενετικής μηχανικής. Η πιο συχνά αναφερόμενη και αυτή που απασχολεί την παρούσα αναφορά είναι η εισαγωγή κάποιου αλληλομόρφου σε ένα οργανισμό από κάποιον άλλο. Οι κύριες γενετικές τροποποιήσεις στα καλλιεργούμενα φυτά είναι αυτές που προσδίδουν ανοχή στα ζιζανιοκτόνα και εντομοκτόνο δράση στους οργανισμούς που τα φέρουν και αυτές έχουν μελετηθεί ως προς τις πιθανές επιπτώσεις τους λόγω γονιδιακής ροής.

Γενικά, η γονιδιακή ροή δεν είναι ένα φαινόμενο που εμφανίστηκε με την ανάπτυξη των γενετικά τροποποιημένων οργανισμών, αλλά είναι ένα φυσικό φαινόμενο που λαμβάνει χώρα τόσο μεταξύ άγριων πληθυσμών όσο και μεταξύ καλλιεργούμενων φυτών διαφορετικών ποικιλιών, αλλά και καλλιεργούμενων φυτών και άγριων συγγενών τους ή ζιζανίων. Βέβαια, με την εισαγωγή αλληλομόρφων με τη γενετική μηχανική έχουν εκφραστεί ανησυχίες για πιθανές επιπτώσεις στο περιβάλλον από αύξηση της αρμοστικότητας του δέκτη του γονιδίου, ή μείωση της γενετικής ποικιλότητας έως ακόμα και εξαφάνιση του άγριου πληθυσμού δέκτη, ενώ υπάρχουν και ανησυχίες για πιθανή μόλυνση των μη γενετικά τροποποιημένων καλλιεργειών.

Τέλος, παρόλο που η πλειονότητα των μελετών επικεντρώνεται σε εκτιμήσεις κινδύνου, για την αντιμετώπιση της γονιδιακής ροής έχουν προταθεί και κάποιες πρακτικές που στοχεύουν κυρίως στη διαχείριση της διασποράς της γύρης. Αυτές περιλαμβάνουν πρωτίστως τη δημιουργία άγονων ζωνών ή παγίδων γύρης γύρω από τις γενετικά τροποποιημένες καλλιέργειες. Σε κάθε περίπτωση όμως οι πρακτικές αυτές κρίνονται ανεπαρκείς, διότι δεν είναι δυνατόν με αυτά τα μέσα να ελεγχθεί η διασπορά της γύρης.

Η περίπτωση του γενετικά τροποποιημένου ρυζιου (Oryza sativa)

Ας δούμε όμως το φαινόμενο αυτό μέσα από ένα παράδειγμα. Το ρύζι είναι ένα ευρέως καλλιεργούμενο φυτό με ιδιαίτερη οικονομική σημασία ειδικά σε χώρες της ΝΑ Ασίας ενώ η κύρια γενετική τροποποίηση που παρατηρείται σε αυτό αφορά στην ανοχή σε ζιζανιοκτόνα. Το ρύζι είναι κυρίως αυτογονιμοποιούμενο φυτό και για το λόγο αυτό αναμένεται να παρουσιάζει χαμηλά ποσοστά γονιδιακής ροής. Σημαντικό είναι στη συνέχεια να αναγνωριστούν οι συμβατοί συγγενείς με τους οποίους θα μπορούσε να εμφανίσει ροή γονιδίων. Συνήθως οι συγγενείς χωρίζονται σε τρεις ομάδες σε σχέση με την κατάταξη που βασίζεται στην γονιδιακή δεξαμενή για τα καλλιεργούμενα είδη, με την πρώτη να περιλαμβάνει τους πρόγονους του καλλιεργούμενου ρυζιού, καθώς και άλλα στενά συγγενικά είδη άγριου ρυζιού αλλά και ζιζανίων, όπως το κόκκινο ρύζι (Oryza sativa f. spontanea) που φέρουν το γένωμα ΑΑ. Η δεύτερη ομάδα περιλαμβάνει λιγότερο συμβατούς συγγενείς, κυρίως πιο απομακρυσμένα είδη του γένους Oryza, ενώ στην τρίτη υπάρχουν είδη άλλων γενών που περιλαμβάνονται όμως στη φυλή Oryzaea. Τέλος, είναι απαραίτητο να καθοριστεί η επικάλυψη με αυτά τα συγγενικά είδη, που όπως φαίνεται για το ρύζι είναι πολύ μεγάλη. Παρ’ όλα αυτά η παρατηρούμενη γονιδιακή ροή τόσο μεταξύ καλλιεργούμενων φυτών, όσο και μεταξύ των άγριων ή ζιζάνιων συγγενών τους είναι μικρή, πρωτίστως διότι το είδος αυτό είναι αυτόγαμο.

Παρά τη μικρή γονιδιακή ροή, έχουν εκφραστεί ανησυχίες για μετάβαση του γονιδίου που προσδίδει ανθεκτικότητα στα ζιζανιοκτόνα σε ζιζάνια, όπως στο κόκκινο ρύζι (Oryza sativa f. spontanea) που ανήκει στο ίδιο είδος με το καλλιεργούμενο ρύζι (Oryza sativa). Έχουν βρεθεί απόγονοι διασταύρωσης καλλιεργούμενου ρυζιού με κόκκινο ρύζι οι οποίοι έφεραν το γονίδιο για την ανοχή στα ζιζανιοκτόνα. Παρόλο που ο ρυθμός των διασταυρώσεων αυτών είναι μικρός, θεωρείται ότι λόγω της επιλεκτικής πίεσης που υπάρχει στα αγροτικά οικοσυστήματα από τη χρήση των ζιζανιοκτόνων είναι πιθανό αυτού του είδους οι απόγονοι να ευνοηθούν οδηγώντας έτσι στη διατήρηση του γονιδίου στον πληθυσμό. Η εμφάνιση ανθεκτικών στα ζιζανιοκτόνα ζιζανίων μπορεί να έχει πολύ μεγάλες οικονομικές συνέπειες στην καλλιέργεια ρυζιού.

Από την άλλη, θεωρείται ότι η διασταύρωση μεταξύ γενετικά τροποποιημένου ρυζιού και άγριων συγγενών του μπορεί να οδηγήσει στη μείωση της γενετικής ποικιλότητας των τελευταίων, ακόμα και στην εξαφάνισή τους όταν πρόκειται για μικρού μεγέθους πληθυσμούς. Βέβαια, στο φυσικό περιβάλλον δεν υπάρχει η επιλεκτική πίεση από τη χρήση ζιζανιοκτόνων και έτσι τα υβρίδια δεν εμφανίζουν κάποια αύξηση στην αρμοστικότητά τους ώστε να υπάρχει πιθανότητα να συμβούν τα προαναφερθέντα.

Συνεπώς, φαίνεται πως ο μόνος πιθανός κίνδυνος που πρέπει να αντιμετωπισθεί διαχειριστικά είναι η διασταύρωση μεταξύ του καλλιεργούμενου ρυζιού και των ζιζανίων συγγενών του. Για να επιτευχθεί αυτό έχει προταθεί ο θερισμός με τα κατάλληλα μέσα και την κατάλληλη εποχή ώστε να μη διαφεύγουν σπέρματα από μια τέτοια διασταύρωση, αλλά και η διακοπή της καλλιέργειας για λίγο καιρό ώστε να φυτρώσουν σπέρματα που πιθανώς διέφυγαν και να αντιμετωπισθούν έπειτα με τη χρήση κάποιου άλλου ζιζανιοκτόνου. Οι μέθοδοι όμως αυτοί είναι αμφιβόλου ποιότητας, καθώς είναι πολύ δύσκολο να φέρουν τα επιθυμητά αποτελέσματα.

Νέα δεδομένα σχετικά με τις επιδράσεις της κλιματικής αλλαγής

Η κλιματική αλλαγή εκτός του ότι αναμένεται να επηρεάσει τη ζωή όλου του κόσμου σε πολλά επίπεδα ήδη έχει σίγουρα επηρεάσει τις συζητήσεις μας. Από την κουβέντα στον καφέ όπου κάποιος θα πει "Το τρελάναμε το κλίμα, Δεκέμβρη μήνα με το κοντομάνικο κυκλοφορούμε ακόμα" και κάποιος άλλος θα του απαντήσει "Μη λες βλακείες, εγώ δεν πιστεύω ότι ο καιρός τα έχει παίξει επειδή φταίει ο άνθρωπος" μέχρι διαμάχες επιστημόνων για το κατά πόσο παρατηρείται όντως αλλαγή στο κλίμα ή για το αν για την αλλαγή αυτή ευθύνονται οι δραστηριότητες του ανθρώπου. Πολύ κουβέντα λοιπόν και πολύ σιγουριά από όλες τις αντικρουόμενες απόψεις.

Σε περίπτωση όμως που το κλίμα όντως αλλάζει και η θερμοκρασία αυξάνεται παγκοσμίως ένα είναι δεδομένο και δύσκολα χωράει κουβέντα (η μάλλον ήταν δεδομένο και δύσκολα χωρούσε κουβέντα...). Αυτό είναι ότι το ζώα και τα φυτά του πλανήτη θα προσπαθήσουν να μετακινηθούν προς νέες περιοχές όπου εμφανίζουν πλέον παρόμοιες κλιματικές συνθήκες με τις περιοχές όπου διαβιούσαν πριν. Οι περιοχές αυτές όπως είναι λογικό είναι τα μεγαλύτερα γεωγραφικά πλάτη αλλά και τα μεγαλύτερα υψόμετρα. Έτσι, προκύπτει θέμα εξαφάνισης πολλών ειδών που είτε δεν έχουν μεγάλες ικανότητες διασποράς είτε δεν μπορούν να πάνε σε πιο ψυχρά κλίματα, όπως για παράδειγμα είδη που διαβιούν στην βόρεια περιοχή της Μεσογείου.

Μια νέα μελέτη όμως που δημοσιεύεται στο περιοδικό Science υποδεικνύει ότι φυτά αντί να διασπείρονται σε μεγαλύτερα υψόμετρα καθώς η θερμοκρασία αυξάνεται μετακομίζουν στα χαμηλότερα. Αυτό συμβαίνει γιατί μαζί με την αύξηση της θερμοκρασίας αυξήθηκαν και οι κατακρημνίσεις. Έτσι, οι υγρότερες συνθήκες που επικρατούν πλέον επιτρέπουν στα φυτά να αναπτύσσονται σε θερμότερες περιοχές, όπου πριν αδυνατούσαν. Το γεγονός αυτό θέτει νέα δεδομένα σε όσους διαχειρίζονται και αποφασίζουν για τη χρήση των γαιών, αλλά και σε όσους ασχολούνται με ανάπτυξη μοντέλων πρόβλεψης γύρω από την κλιματική αλλαγή.

Ιστορία του κλίματος από απεκκρίσεις

Η επιστήμη κάθε λίγο και προοδεύει, πάει ένα βήμα παραπέρα. Βασικό συστατικό για να συμβεί κάτι τέτοιο είναι η ύπαρξη μυαλών που μπορούν να καινοτομήσουν. Πολλά τα παραδείγματα, θα αναφέρω ένα που διάβαζα τελευταία. Η πρωτότυπη αυτή σκέψη είναι η μελέτη απεκκριμάτων ζώων για την εξακρίβωση των κλιματολογικών συνθηκών που επικρατούσαν στην Αφρική κατά τις παγετώδεις περιόδους. Τα απεκκρίματα αυτά όπως καταλαβαίνει κανείς είναι από εκείνη την εποχή, και εδώ έγκειται η πρωτοτυπία.

Συγκεκριμένα, κάποιες ερευνητές ανέλυσαν δείγματα από ένα είδος θηλαστικού (Procavia capensis) τα οποία είναι γνωστό ότι χρησιμοποιούν συγκεκριμένες περιοχές για τουαλέτες. Σε αυτές τις τοποθεσίες τα ούρα κρυσταλλοποιούνται και επιτρέπουν έτσι την ανάλυσή τους μετά από πολλά χρόνια καθώς διατηρείται το οργανικό υλικό που υπάρχει στα απεκκρίματα. Στη συνέχεια, οι ερευνητές χρησιμοποιώντας τεχνικές από εγκληματολογικά εργαστήρια κατάφεραν να αναγνωρίσουν οργανικά μόρια με τα οποία στη συνέχεια μπόρεσαν να κατανοήσουν τη χλωρίδα που επικρατούσε στην περιοχή εκείνη την περίοδο.

Η μελέτη αυτή έδειξε τελικά ότι το κλίμα παρουσίαζε μία πολύ δυναμική κατάσταση η οποία άλλαζε. Η ουσία όμως δεν είναι το αποτέλεσμα καθ' εαυτό, αλλά οι προοπτικές που ανοίγονται και τα συμπεράσματα που είναι δυνατόν να εξαχθούν από τέτοιες μελέτες για το πως μεταβάλλεται το κλίμα σήμερα.

Πηγή: ScienceDaily

Γιατί οι απελευθερώσεις μινκ είναι ανούσιες και επικίνδυνες

Τις τελευταίες μέρες σίγουρα όλο και κάτι θα έχετε ακούσει για απελευθέρωση από ακτιβιστές ζώων σε αιχμαλωσία που προορίζονταν για θανάτωση και εκδορά ώστε να χρησιμοποιηθεί το τρίχωμά τους ως γούνα. Σαν άνθρωπος πρώτα απ' όλα αλλά και σαν βιολόγος η ύπαρξη φυσικών γουνών με προσβάλει πολύ και είμαι κάθετα εναντίον της. Βέβαια, το ίδιο ενάντια είμαι και στην πράξη της απελευθέρωσης.

Για αρχή, η μοίρα των ζώων που ελευθερώθηκαν είναι διττή. Είτε δεν θα μπορέσουν να επιβιώσουν και συνεπώς θα πεθάνουν όλα, είτε κάποια που θα μπορέσουν να επιβιώσουν θα εγκαταστήσουν έναν βιώσιμο πληθυσμό ο οποίος θα αναπαράγεται και με ευνοϊκές συνθήκες θα αυξάνεται.

Στην πρώτη περίπτωση τα ζώα θα πεθάνουν από έλλειψη είτε φαγητού είτε νερού, και φυσικά κάποια θα θηρευτούν από άλλα ζώα ενώ κάποια άλλα θα χτυπηθούν από αυτοκίνητα. Ενώ είμαι σίγουρος ότι οι συνθήκες θανάτωσής τους είναι υπερβολικά άσχημες στα εκτροφεία, δεν μπορώ να δω κάτι καλύτερο στην θανάτωση που θα επέλθει στη φύση. Ειδικά εάν αυτή θα γίνει από ασιτία ή δίψα. Επιπλέον, είναι πιθανό η κυκλοφορία των ζώων στο δρόμο να προκαλέσει κάποιο ατύχημα με θύμα και κάποιον άνθρωπο. Με άλλα λόγια η απελευθέρωση αν και όπως αναφέρουν οι ίδιοι οι ακτιβιστές προσφέρει "μιας ώρας ελεύθερη ζωή" δεν μπορεί να προσφέρει τίποτα άλλο στα ζώα. Εκτός και αν επαληθευτεί το άλλο σενάριο, που είναι χειρότερο.

Ως γνωστόν, αλλαγές σε ένα οικοσύστημα με την εισαγωγή ενός ξένου προς αυτό είδους μπορεί να έχουν άσχημες συνέπειες. Τα μινκ από απελευθερώσεις έχουν δημιουργήσει αναπαραγωγικούς πληθυσμούς στη Βόρεια Ευρώπη, όπου το κλίμα ταιριάζει με το αντίστοιχο των οικοσυστημάτων στα οποία ζουν κανονικά. Ας μη ξεχνάμε όμως, ότι στους νομούς όπου έγιναν οι απελευθερώσεις και ιδίως στην Καστοριά το κλίμα και η βλάστηση δεν είναι η καθαρά μεσογειακή, αλλά έχει πολλά χαρακτηριστικά από τα μεσευρωπαϊκά δάση. Επομένως δεν θα ήταν περίεργο να δούμε έναν πληθυσμό τελικά να καταφέρνει να εγκατασταθεί.

Τι προβλήματα μπορεί τελικά να προκαλέσει αυτή η εγκατάσταση. Έτσι, τα μινκ έχει βρεθεί ότι προκαλούν πολλά προβλήματα επιβίωσης σε διάφορα είδη μικρών θηλαστικών αλλά και θαλασσοπουλιών (1). Επιπλέον, μεγάλα είναι τα προβλήματα που προκαλούν σε είδη βατράχων καθώς μειώνουν τους πληθυσμούς τους θηρεύοντάς τα, αλλά και οδηγώντας τα σε αλλαγή της συμπεριφοράς τους όσον αφορά στην εκμετάλλευση του ενδιαιτήματός τους (2, 3).

Μία λύση για να μειωθεί ο πληθυσμός τους και συνεπώς οι καταστροφικές συνέπειες που μπορεί να προκαλέσουν στο οικοσύστημα είναι να υπάρξει έντονη θήρευση από φυσικούς θηρευτές, όπως ο θαλασσαετός (4). Δυστυχώς, στην ελληνική ύπαιθρο οι μεγάλου μεγέθους θηρευτές απουσιάζουν πλέον, ή είναι πολύ λίγοι. Επομένως, σε περίπτωση που εγκατασταθεί κάποιος πληθυσμός στη χώρα μας, είναι πιθανό να "επικηρυχθεί" και να αφεθεί στο έλεος των κυνηγών, για τους οποίους οι ακτιβιστές αναφέρονται τελείως απαξιωτικά. Οπότε αναρωτιέμαι πάλι εγώ, τι κατάφεραν;

Σε όλα τα παραπάνω δεν ανέφερα τα αυτονόητα, δηλαδή την καταστροφή της βιομηχανίας που σίγουρα εκτός των άλλων σημαίνει και μερικές δεκάδες άνεργοι, απλοί εργάτες...

Για το τέλος άφησα την αναφορά στο θέμα από τα ΜΜΕ. Τι με ενόχλησε; Ότι τους έχουν χιλιοαποκαλέσει "οικολόγους" δημιουργώντας έτσι αισθήματα αντιπάθειας προς τους πραγματικούς οικολόγους. Δυστυχώς τα ελληνικά ΜΜΕ πάντα αποτυγχάνουν στην ορολογία (π.χ. συνεχής αναφορά σε μόλυνση περιβάλλοντος αντί για ρύπανση που είναι το σωστό). Περιττό να αναφερθεί ότι πολλές οικολογικές οργανώσεις έχουν εκφράσει την αντίθεσή τους στην απελευθέρωση.

Επίδραση των θαλάσσιων απορριμάτων στη θαλάσσια ζωή

Με αυτή τη φράση (Impact of marine litter on sea life: a review) τιτλοφορείται η εργασία των Katsanevakis S. και Issaris Y. του Ελληνικού Κέντρου Θαλάσσιων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ) η οποία παρουσιάστηκε και τιμήθηκε με ειδικό βραβείο στο 39ο Συνέδριο CIESM (The Mediterranean Science commission) που πραγματοποιήθηκε στη Βενετία, 10-14 Μαΐου 2010.

Το θέμα της παρουσίασης αυτής αφορούσε στην επίδραση των στερεών αποβλήτων στους θαλάσσιους οργανισμούς και τις θαλάσσιες βιοκοινότητες. Η προέλευση των εν λόγω απορριμάτων είναι κυρίως χερσαία για παράδειγμα από τις δημοτικές χωματερές που βρίσκονται κοντά στις ακτές, είτε από τουριστικές δραστηριότητες ή ακόμη από εγκαταστάσεις υδατοκαλλιεργειών κ.α.

Η κύρια άμεση απειλή για τη θαλάσσια ζωή είναι η παγίδευση των θαλάσσιων οργανισμών (θαλασσοπουλιών, χελωνών, φαλαινών κτλ.) στα απορρίματα αυτά κάτι που μπορεί να προκαλέσει μέχρι και το θάνατο των οργανισμό αυτών ή στην καλύτερη περίπτωση την ενεργειακή εξασθένιση τους με φυσικό επακόλουθο την μειονεκτική θέση στη διαδικασία της επιβίωσης.

Δεν είναι αυτή όμως η μοναδική απειλή. Ορισμένα είδη έχει καταγραφεί ότι τρέφονται με τα απορρίματα, κυρίως τα πλαστικά, καθώς δυσκολεύονται να τα διαχωρίσουν από τη τροφή τους. Αυτό συνεπάγεται πολλά προβλήματα στη διαδικασία της πέψης με συνέπεια το θάνατο τους. Ακόμη το πλαστικό με τη δυνατότητα που έχει να απορροφά υδροφοβικούς ρύπους όπως τα PCBs και DDT καθιστά πιθανή τη διαδικασία της βιοσυσσώρευσης μέσω της θρέψης με πλαστικό των οργανισμών αυτών.




Πηγή: http://www.ciesm.org/online/archives/abstracts/index.htm

Xημικά υπεύθυνα για τη θηλυκοποίηση ψαριών

Κάποια χημικά που υπάρχουν σε δύο ποτάμια του Καναδά είναι πολύ πιθανό να αποτελούν την αιτία της θηλυκοποίηση ψαριών σύμφωνα με ερευνητές του Πανεπιστημίου του Κάλγκαρι, που δημοσίευσαν τα αποτελέσματά τους στο περιοδικό Environmental Toxicology and Chemistry.

"Η μοναδικότητα της έρευνάς μας έγκειται στην πολύ μεγάλη περιοχή που καλύψαμε. Βρήκαμε, λοιπόν, ότι χημικά - ανθρωπογενούς αλλά και φυσικής προέλευσης - που έχουν τη δυνατότητα να επιδράσουν αρνητικά σε ψάρια εμφανιζόταν κατά μήκος 600 χιλιομέτρων ποταμών" επισημαίνει ο συγγραφέας της μελέτης Lee Jackson. "Η κατάσταση για τα αυτόχθονα ψάρια μάλλον θα χειροτερέψει καθώς η συγκέντρωση των οργανικών ρυπαντών θα γίνει μεγαλύτερη ως αντίδραση στην κλιματική αλλαγή καθώς και στην αύξηση των ανθρωπογενών ρυπαντών, αλλά και τους ρύπους από τα ζώα."

Η έρευνα εστιάστηκε σε δύο ποταμούς της λεκάνης απορροής του Νότιου Saskatchewan, τα ποτάμια Red Deer και Oldman στη Βόρεια Alberta του Καναδά. Τα νερά ελέγχθηκαν για πολλούς οργανικούς ρυπαντές, πολλοί από τους οποίους είχαν ορμονοειδή δράση, που συνήθως απαντούν σε λύματα αλλά και ποτάμια που επηρεάζονται από την ανθρώπινη και την αγροτική δραστηριότητα. Τα συστατικά που βρέθηκαν στο νερό περιελάμβαναν συνθετικά οιστρογόνα (από αντισυλληπτικά χάπια ή από χάπια για ορμονικές θεραπείες), βισφαινόλη Α, ένα χημικό που χρησιμοποιείται στην κατασκευή πλαστικών, και πολλά είδη φυσικών και συνθετικών στεροειδών που αποτελούν υποπροϊόντα της αγροτικής απορροής και της εκτροφής βοοειδών.


Οι ερευνητές εξέτασαν ένα τοπικό είδος γωβιού, το Rhinichthys cataractae, και βρήκαν ότι σε όλες σχεδόν τις περιοχές δειγματοληψίας (14 από τις 15) τα αρσενικά άτομα εμφάνιζαν αυξημένα επίπεδα μιας πρωτεΐνης, της ηπατικής βιτελλογενίνης, η οποία κάτω από φυσιολογικές συνθήκες βρίσκεται στο αίμα των θηλυκών και χρησιμοποιείται από αυτά για την παραγωγή αβγών.

Ο συγγραφέας Hamid Habibi επισημαίνει ότι τα αποτελέσματα σε δύο κοινότητες στα κατάντη του ποταμού είναι αξιοσημείωτες. "Παρατηρήσαμε μία σημαντική αύξηση σε μία συγκεκριμένη πρωτεΐνη σήμανσης για την ύπαρξη οιστρογόνων στα κατάντη των ποταμών. Τα αποτελέσματά μας μιλούν για την ύπαρξη 85% θηλυκών στους πληθυσμούς των γωβιών. Στα ανάντη τα θηλυκά αποτελούσαν τα 55% του πληθυσμού."

Πηγή: ScienceDaily

Doplin Safe ταμπέλες

Μετά από μικρό διάλειμμα διακοπών επιστροφή ξανά στα μπλογκ... Σε κάτι ψώνια που έκανα τις προάλλες είδα στο κουτί από τα fishsticks που αγόρασα μία ταμπέλα που δήλωνε ότι η συγκεκριμένη εταιρία πιστοποιείται ότι ψαρεύει με φιλικό προς το περιβάλλον τρόπο, και συγκεκριμένα με αειφορικό τρόπο αντιτασσόμενη έτσι στην υπεραλίευση. Τέτοια συμβολάκια είναι πιο συχνό θέαμα αλλά και πιο γνωστά στους καταναλωτές σε χώρες του εξωτερικού, κυρίως της Ευρώπης και της Αμερικής, στην Ελλάδα όμως λίγη σημασία τους δίνουμε. Το πιο κοινό είναι ίσως στον τόνο, όπου συνήθως συμβολίζεται ένα δελφίνι, πράγμα που μας ενημερώνει ότι ο τόνος αυτός ψαρεύτηκε με δίχτυα που δεν είχαν ως αποτέλεσμα την ακούσια θανάτωση δελφινιών. Σαν ιδέα μου άρεσε πολύ και είναι αλήθεια ότι θα προτιμούσα να αγοράσω ένα προϊόν που φέρει μια τέτοια ταμπέλα, παρά ένα άλλο, γνωρίζοντας όμως ότι αυτό που φέρει την ταμπέλα είναι όντως πιστοποιημένο. Δυστυχώς όμως, ενώ η πιστοποίηση αυτή είναι όντως αληθής, το κακό είναι ότι υπάρχουν πολλές ταμπέλες η καθεμία έχοντας θέσει διαφορετικά κριτήρια, άλλη πιο αυστηρά άλλη πιο ήπια δημιουργώντας έτσι σύγχυση στον καταναλωτή.

Για καλύτερη επεξήγηση, μεταφράζω από τη wikipedia

"Υπάρχουν πολλές ταμπέλες Dolphin safe που χρησιμοποιούνται σε κονσέρβες τόνου ώστε να δείξουν ότι τα ψάρια πιάστηκαν χωρίς να τραυματιστούν ή θανατωθούν δελφίνια. Παρόλα αυτά, επειδή υπάρχουν ακριβώς υπάρχουν πολλές ταμπέλες υπάρχουν και πολλοί διαφορετικοί περιορισμοί στο ψάρεμα του τόνου ανάλογα με την κάθε ταμπέλα, με κάποιες να έχουν αυστηρότερα κριτήρια από άλλες.

Σύμφωνα με την Ένωση Καταναλωτών στις ΗΠΑ δεν υπάρχει καμιά εγγύηση ότι δεν τραυματίστηκαν δελφίνια παρά την ύπαρξη ταμπελών. Αυτό συμβαίνει διότι δεν υπάρχει μία οικουμενική και ανεξάρτητη πιστοποίηση των φιλικών προς τα δελφίνια αξιώσεων, από παρατηρητές για παράδειγμα, που βρίσκονται σε αλιευτικά σκάφη ή πραγματοποιούν αιφνίδιες επισκέψεις σε κονσερβοποιεία τόνου και να επιθεωρήσουν τα έγγραφα των πλοίων. Μερικές μόνο ταμπέλες απαιτούν τέτοιου είδους πιστοποίηση.

Σε μία έκθεση της Greenpeace το 2008, σημειώνεται ότι οι ταμπέλες Dolphin Safe μπορεί να οδηγήσουν τους καταναλωτές να πιστέψουν ότι ο τόνος που φέρει την πιστοποίηση αυτή έχει συλληφθεί με φιλικούς προς το περιβάλλον τρόπους στο σύνολο, ενώ η ταμπέλα αυτή σημαίνει ότι αποφεύχθηκε το ακούσιο πιάσιμο στα δίχτυα μόνο των δελφινιών και όχι άλλων ειδών, αλλά ούτε δηλώνει την αειφορικότητα του κυνηγιού ούτε του περιβαλλοντικού κόστους της αλιείας. Είδη όπως καρχαρίες και άλμπατρος ακόμα πιέζονται από το κυνήγι του τόνου."


Το συμπέρασμα στο οποίο εγώ καταλήγω είναι ότι αν ως καταναλωτές έχουμε αποφασίσει να προτιμάμε τα πιστοποιημένα με τέτοιου είδους ταμπέλες προϊόντα καλό είναι να φροντίσουμε να μάθουμε με ποια κριτήρια γίνεται η κάθε πιστοποίηση και αν αυτά είναι αρκετά για την επιλογή του εν λόγω προϊόντος. Γενικά πάντως, το γεγονός ότι υπάρχει η δυνατότητα επιλογής ανάμεσα σε προϊόντα φιλικά προς τα δελφίνια, ή ενάντια στην υπεραλίευση κ.λ.π. είναι πολύ ενθαρρυντικό για το που κινείται η αλιευτική βιομηχανία γιατί πλέον είναι και στο χέρι του καταναλωτή να καθορίσει τη ζήτηση.

Εισβολείς φρύνοι ευδοκιμούν σε θερμότερα κλίματα

Καθώς ο πλανήτης θερμαίνεται, οι φρύνοι των καλαμιών (Bufo marinus) - ένα είδος εισβολέας που έχει καταλάβει της Αυστραλία - θα ευδοκιμήσουν σύμφωνα με μία νέα μελέτη.

Οι φρύνοι αυτοί πιθανώς να είναι ένα από τα τυχερά είδη που θα ακμάζουν καθώς η θερμοκρασία αυξάνεται, μία κατάσταση που φαίνεται πως θα είναι μοιραία για πολλά άλλα είδη ζώων και φυτών.

Το 1935, 102 φρύνοι των καλαμιών εισήχθησαν στην Αυστραλία με σκοπό να εξολοθρεύσουν ένα είδος σκαθαριού που απειλούσε τις καλλιέργειες ζαχαροκάλαμων. Οι φρύνοι αγνόησαν τα σκαθάρια, αντιθέτως κατέκτησαν την Αυστραλία και σήμερα αριθμούν 1.5 δις άτομα.


"Η αρνητική επίδραση των υψηλών θερμοκρασιών δεν λειτουργεί στους φρύνους αυτούς, που σημαίνει ότι το είδος αυτό θα τα πάει πολύ καλά με τις αυξημένες θερμοκρασίες της επαγόμενης από τον άνθρωπο κλιματικής αλλαγής" επισημαίνει ο βιοφυσικός Frank Seebacher του Πανεπιστημίου του Σίδνεϊ στην Αυστραλία.

Σε αντίθεση με ψάρια και άλλα ψυχρόαιμα είδη που δυσκολεύονται να αναπνεύσουν σε υψηλές θερμοκρασίες, το καρδιαγγειακό σύστημα του φρύνου των καλαμιών (η καρδιά και οι πνεύμονες) λειτουργούν καλύτερα στη ζέστη.

Η λειτουργία της καρδιάς και των πνευμόνων των φρύνων μελετήθηκαν σε θερμοκρασίες μεταξύ 20 και 30 βαθμών Κελσίου. Καθώς η θερμοκρασία αυξανόταν, οι φρύνοι προσαρμόζονταν τέλεια. Η απαίτηση σε οξυγόνο κατά την ανάπαυση - ένα μέτρο του πόσο δουλεύει το καρδιαγγειακό σύστημα - παρέμενε η ίδια.

Οι φρύνοι όχι μόνο επιζούν σε ένα μεγάλο εύρος θερμοκρασιών, αλλά προτιμούν αυξημένες θερμοκρασίες. Έτσι, στη μελέτη φάνηκε πως καθώς αυξανόταν η θερμοκρασία οι φρύνοι μετέφεραν αποτελεσματικότερα το οξυγόνο στον οργανισμό τους.

"Μεγαλύτερες θερμοκρασίες είναι πλεονεκτικές και δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι σε αυξημένες θερμοκρασίες μειώνεται η μεταφορά του οξυγόνου στο εσωτερικό του οργανισμού" δηλώνει ο Seebacher. "Η επίπτωση της κλιματικής αλλαγής δεν είναι αναγκαστικά να είναι αρνητική. Η παγκόσμια μέση θερμοκρασία άλλωστε μπορεί να είναι χαμηλότερη από αυτή που θα επιθυμούσαν πολλά είδη."

Πηγή: LiveScience

Υπεραλίευση και βιοποικιλότητα

Με βάση την κοινή λογική μπορεί κανείς να καταλάβει ότι η υπεραλίευση των υδάτων οδηγεί με ποικίλους τρόπους στην μείωση της θαλάσσιας βιοποικιλότητας. Όταν όμως καταφέρεις να δείξεις ότι η υπεραλίευση οδηγεί στη μείωση της χερσαίας βιοποικιλότητας τότε έχεις κερδίσει με την αξία σου μία δημοσίευση στο Science.

Ας γίνουμε όμως πιο συγκεκριμένοι. Μία ομάδα ερευνητών στη Γκάνα "έπεσαν" πάνω σε αρχεία συστηματικής καταγραφής των πληθυσμών της άγριας χερσαίας πανίδας της τελευταίας 30ετίας. Γενικά παρατηρήθηκαν μειωτικές τάσεις και επομένως έπρεπε να δοθεί μια εξήγηση. Η εξήγηση αυτή ήταν το παράνομο κυνήγι, που γίνεται για βιοποριστικούς λόγους. Συγκεκριμένα, ντόπιοι κυνηγούν όλα τα ζώα χωρίς εξαίρεση για να τα πουλήσουν για τροφή (ακόμα και πιθήκους και νυχτερίδες) με δραματικές επιπτώσεις στους πληθυσμούς τους. Εύλογη απορία: που κολλάει η υπεραλίευση;

Οι ερευνητές βρήκαν λοιπόν ότι υπάρχει ισχυρή σχέση ανάμεσα στο ιχθυαπόθεμα μιας χρονιάς με τη μείωση ή αύξηση της βιομάζας της χερσαίας πανίδας. Όταν ο κάθε κάτοικος μπορούσε να καταναλώσει ικανοποιητική ποσότητα ψαριών (που αποτελούν τη βασική πηγή πρόσληψης πρωτεϊνών στη χώρα) το κυνήγι δεν ήταν τόσο έντονο και επομένως δεν εμφανιζόταν μείωση της βιομάζας. Από την άλλη, όταν το αλίευμα δεν ήταν αρκετό οι πολίτες αναγκάζονταν να κυνηγήσουν την άγρια πανίδα με αποτέλεσμα να μειώνεται και η βιομάζα αυτής. Επιπλέον, όταν τα ψάρια δεν αφθονούσαν αυξανόταν η τιμή τους, με συνέπεια το κυνήγι να είναι ακόμα εντονότερο.

Σύμφωνα με έρευνες, από το 1977 και μετά έχει παρατηρηθεί 50% περίπου μείωση της βιομάζας των ψαριών στην γύρω περιοχή, ενώ ο ανθρώπινος πληθυσμός έχει αυξηθεί κατά τρεις φορές. Το μέλλον, όπως είναι ξεκάθαρο, είναι εξαιρετικά δυσοίωνο. Η άγρια πανίδα πρέπει να προστατευθεί, αλλά και οι άνθρωποι φυσικά πρέπει να φάνε. Μη ξεχνάμε ότι τα περισσότερα αλιευτικά που (υπέρ)εκμεταλλεύονται τους θαλάσσιους πόρους της περιοχής είναι ευρωπαϊκών συμφερόντων.

Βιβλιογραφία J.S. Brashares P. Arcese, M.K. Sam, P.B. Coppolillo, A.R.E. Sinclair & A. Balmford 2004. Bushmeat Hunting, Wildlife Declines and Fish Supply in West Africa. Science 306, 1180-1183.

Επίδραση του Κορμοράνου στην αλιεία στο Θερμαϊκό κόλπο

Ο κορμοράνος είναι ένα ψαροφάγο πουλί με ευρεία εξάπλωση. Αναπαράγεται στην Ελλάδα και ο αριθμός του αυξάνει το χειμώνα καθώς πληθυσμοί από τη βόρεια Ευρώπη μετακινούνται νοτιότερα για διαχείμαση.

Ο ευρωπαϊκός πληθυσμός του είδους αυξήθηκε τις τελευταίες δεκαετίας εξαιτίας κυρίως της μεγαλύτερης, σε σύγκριση με το παρελθόν, νομικής προστασίας του, την αύξηση της διαθέσιμης τροφής εξαιτίας της αύξησης των ιχθυοκαλλιεργειών, αλλά και του ευτροφισμού, και της αυξημένης προστασία των αποικιών αναπαραγωγής. Η αύξηση του πληθυσμού προκάλεσε αύξηση του ανταγωνισμού μεταξύ ψαράδων και κορμοράνων. Κάτι ανάλογο εμφανίστηκε και στην Ελλάδα, όπου τα τελευταία χρόνια πληθαίνουν οι διαμαρτυρίες των αλιέων εναντίον των Κορμοράνων, θεωρώντας τους μία από τις κυριότερες αιτίες για τη μείωση της ιχθυοπαραγωγής. Ανάλογες διαμαρτυρίες από τους ψαράδες υπάρχουν και στην περιοχή αρμοδιότητας του Φορέα Διαχείρισης Δέλτα Αξιού-Λουδία-Αλιάκμονα.

Σκοπός της έρευνας, η οποία χρηματοδοτήθηκε από το Φορέα Διαχείρισης Δέλτα Αξιού-Λουδία-Αλιάκμονα και υλοποιήθηκε από την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρία ήταν η εκτίμηση του πληθυσμού των Κορμοράνων στο Θερμαϊκό κόλπο και η εύρεση των ειδών ψαριών που συμμετέχουν στη δίαιτα του είδους και εκτίμηση της ποσότητας που καταναλώνεται.

Για το σκοπό αυτό πραγματοποιήθηκαν μηνιαίες καταγραφές από τον Αύγουστο του 2008 έως και τον Μάρτιο του 2009 και συλλογή ατομικών σβόλων (pellets) από θέσεις κουρνιάσματος των πουλιών. Σε κάθε ένα από τα δείγματα των σβόλων διαχωρίστηκαν οι ωτόλιθοι και καταμετρήθηκε ο αριθμός των αριστερών και δεξιών ωτόλιθων που εντοπίστηκαν. Η ταυτοποίηση των ωτολίθων έγινε με τη βοήθεια συλλογής αναφοράς από ωτόλιθους ειδών ψαριών της περιοχής καθώς και με τη βοήθεια της βιβλιογραφίας.

Συνοπτικά, τα αποτελέσματα της έρευνας ήταν ότι ο αριθμός των Κορμοράνων που υπήρχαν στην περιοχή του Καλοχωρίου-Δέλτα Αξιού, μέσα στο Θερμαϊκό κόλπο μεταβλήθηκε εποχικά.

Οι Κορμοράνοι χρησιμοποιούν για ξεκούραση και διανυκτέρευση τα "κρεβάτια" των μυδοκαλλιεργειών. Ενώ το χειμώνα, από το Δεκέμβριο μέχρι και το Φεβρουάριο, οι Κορμοράνοι συγκεντρώνονται κυρίως στις εκβολές του Αξιού, σε θέσεις στις οποίες ήταν αδύνατη η προσέγγιση ακόμη και με βάρκα, ενώ ελάχιστα πουλιά επέλεγαν τα "κρεβάτια" των μυδοκαλλιεργειών για να κουρνιάσουν. Νωρίς την άνοιξη, το Μάρτιο κάποια από τα πουλιά επέλεξαν να κουρνιάσουν στα δέντρα της αποικίας, ενώ κάποια άλλα χρησιμοποίησαν τα "κρεβάτια".

Από την ανάλυση των στομαχικών σβόλων εκτιμάται ότι ο μέσος αριθμός ψαριών ανά στομαχικό σβώλο ήταν τουλάχιστον οκτώ ψάρια και βρέθηκαν ωτόλιθοι από τουλάχιστον δέκα διαφορετικά είδη. Η πλειονότητα των ωτολίθων ήταν από δύο είδη ψαριών, το Diplodus annulans, Σπάρος (ποσοστό 45,93%) το Spicara smaris, Μαρίδα (29,65%). Ακολουθούσε το Liza ramada, Μαυράκι (8,72%) και το Pagellus acarnαe, Μουσμούλι (5,23%), ενώ ποσοστά των υπόλοιπων ειδών ήταν συνολικά περίπου στο 5%. Από τα δέκα διαφορετικά είδη ψαριών των οποίων ταυτοποιήθηκαν οι ωτόλιθοι, το μεγαλύτερο ποσοστό εμφάνισης είχε ο Σπάρος (60,71% των στομαχικών σβόλων), το Μαυράκι (35,71%) και η Πέρκα (14,29%). Το μεγαλύτερο ποσοστό των ειδών ψαριών που βρέθηκαν (54,07%) ήταν είδη που εμφανίζονται σε νερό υψηλής αλατότητας. Τα είδη λείας του Κορμοράνου ήταν κυρίως βενθικά είδη (δύο είδη με μεγάλο όμως αριθμό ατόμων και ποσοστό 47,51%).


Το μεγαλύτερο ποσοστό ατόμων τα οποία εντοπίστηκαν στους στομαχικούς σβόλους των Κορμοράνων κατατάσσονται σε είδη χαμηλής εμπορικής αξίας (τέσσερα είδη με ποσοστό 53,49% του συνόλου των ψαριών). Ακολουθούσαν τα μέτριας εμπορικής αξίας (πέντε είδη με ποσοστό 45,35%). Τα είδη με υψηλή εμπορική αξία είχαν το μικρότερο ποσοστό ατόμων (ένα είδος με ποσοστό 1,16%).

Θ. Ναζηρίδης και Μ. Νοΐδου, Δράσεις για τη διατήρηση των πουλιών 2009.

Ολόκληρη την αναφορά θα τη βρείτε εδώ

Τροφικός καταρράκτης

Πριν από λίγο καιρό σε ένα σχόλιο είχα αναφέρει πως θα δημοσιεύσω ένα άρθρο για το πως η απουσία ενός και μόνο είδους, συγκεκριμένα ενός κορυφαίου θηρευτή, μπορεί να επηρεάσει τη δομή ολόκληρης της βιοκοινότητας, αλλά και του οικοσυστήματος γενικότερα. Το φαινόμενο είναι πραγματικά συγκλονιστικό και τα συμπεράσματα δικά σας...

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην ιστοσελίδα peopleandideas.gr

Βιοποικιλότητα: όσο και να προσπαθούμε, η κατάσταση παραμένει θνήσκουσα

Ο κόσμος είναι αντιμέτωπος με την απώλεια μιας ακόμη προθεσμίας. Μέχρι το 2010 υποτίθεται πως θα υπήρχε "μία σημαντική μείωση¨στην ταχύτητα με την οποία οι ποικιλίες της ζωής εξαφανίζονται.

Τόσο η Σύμβαση για τη Βιολογική Ποικιλότητα (CBD) το 1993 όσο και οι Στόχοι Ανάπτυξης για την Χιλιετία από τα Ηνωμένα Έθνη το 2000 το ζήτησαν. Αλλά η πιο ευρεία ανάλυση της παγκόσμιας βιοποικιλότητας που επιχειρήθηκε ποτέ κατέληξε στο ότι αυτό δεν συμβαίνει - παρά το ότι φαίνεται να καταβάλλονται μαζικές κυβερνητικές προσπάθειες.

Ποτέ πριν δεν παρήγαγε κάποιος μία μοναδική μέτρηση της βιοποικιλότητας στα χιλιάδες είδη και ενδιαιτήματα ανά τη γη. Επιστήμονες που δουλεύουν στην CBD ανέπτυξαν 31 διαφορετικά καθεστώτα παρακολούθησης ώστε να ανιχνεύσουν την απώλεια ειδών, ενδιαιτημάτων και γενετικών ποικιλιών σε θηλαστικά, θαλάσσια ζώα, πουλιά και άλλες ευρείες κατηγορίες της ζωής. Αυτήν την εβδομάδα, για πρώτη φορά, τα συγκέντρωσαν όλα μαζί.

"Μαζί παρέχουν αδιαμφισβήτητα στοιχεία ότι ο φυσικός κόσμος καταστρέφεται τόσο γρήγορα όσο ποτέ" λέει ο Stuart Butchart του World Conservation Monitoring Centre των Ηνωμένων Εθνών στο Κέιμπριτζ και βασικός συγγραφέας της αναφοράς. Ένα μέρος της ανάλυσης θα δημοσιευθεί στο Global Biodiversity Outlook 3 της CBD του επόμενου μήνα.


Υποσχέσεις, υποσχέσεις

Οι έρευνες δείχνουν ότι η κατάσταση της ποικιλότητας της ζωής, από τα φύκια μέχρι τα θηλαστικά, έχει συνολικά χειροτερέψει από το 1970. Εν τω μεταξύ, πιέσεις που διαβρώνουν την ποικιλότητα, όπως η υπεραλίευση και η εισβολή ξενικών ειδών, έχουν αυξηθεί.

Ωστόσο, αυτό δεν ήρθε λόγω έλλειψης της προσπάθειας. Μοναδικά, επιπρόσθετα με την εξαφάνιση των ειδών, η αναφορά επίσης ανιχνεύει την προσπάθεια των κυβερνήσεων για να πετύχουν την υπόσχεση για το 2010. Αυτές έχουν αυξηθεί από το 1970.

Προφανώς όμως δεν έχουν δουλέψει πολύ καλά. Το πρόβλημα, λέει ο Butchart, είναι ότι ενώ υπάρχουν πολλά σχέδια στα χαρτιά, "έχουν στοχευθεί, υλοποιηθεί ή χρηματοδοτηθεί μη επαρκώς". Υπάρχουν πολλές προστατευόμενες περιοχές, αλλά δεν χορηγήθηκαν για αυτές αρκετά χρήματα και επίσης δεν είναι στις βιολογικά πιο σημαντικές περιοχές. Πάνω από 80% των κυβερνήσεων δεσμεύθηκε ότι θα αναχαιτίσει τα εισαγόμενα ξενικά είδη, αλλά λιγότερες από τις μισές έχουν κάνει κάτι.

Υπάρχουν κάποια λαμπρά δείγματα: για παράδειγμα ο Ευρωπαϊκός βίσονας που έχει ανακάμψει, και ένα σπανιότατο καλοβατικό πουλί της Νέας Ζηλανδίας διασώθηκε από την εξαφάνιση. "Αυτά υποδηλώνουν ότι μπορούμε να φροντίσουμε τη φύση αν αξιοποιήσουμε επαρκείς πηγές" δηλώνει ο Butchart. Ένα έξτρα ποσό των 4 δισ δολαρίων, σύμφωνα με μια εκτίμηση, μπορεί να κάνει τις προστατευμένες περιοχές της γης αποτελεσματικές.

Δυνάμεις καταστροφής

"Γι προσδοκούμε;" διερωτάται ο Daniel Pauly του Πανεπιστημίου της Βρετανικής Κολομβίας στο Βανκούβερ του Καναδά, ένας κορυφαίες επιστήμονας πάνω στα ιχθυαποθέματα και συγγραφέας της αναφοράς. "Οι δυνάμεις που καταστρέφουν τη βιοποικιλότητα είναι τεράστιες - η οικονομική επέκταση του ανθρώπου που ωθεί κάθε τι έξω από το δρόμο της. Οι δυνάμεις που δρούν ενάντια σε αυτό είναι πολύ μικρές. Η κατάσταση αυτή δεν θα αλλάξει έως ότου εμφανιστεί μία δύναμη που θα έχει την ίδια ισχύ με αυτές που διαδίδουν την καταστροφή".

Τα 193 έθνη που ανήκουν στην σύμβαση της βιοποικιλότητας θα συνεδριάσουν τον Οκτώβριο στη Nagoya της Ιαπωνίας, ώστε να θέσουν νέους στόχους πάνω σε αυτήν την ανάλυση. "Το 2010 δεν θα είναι η χρονιά που οι απώλειες σταμάτησαν ή έστω επιβραδύνθηκαν" λέει ο Butchart. " Πρέπει όμως να είναι η χρονιά στην οποία οι κυβερνώντες θα αρχίσουν να παίρνουν το πρόβλημα σοβαρά υπόψη τους και που θα αυξήσουν ουσιαστικά τις προσπάθειες για να σωθεί ότι έχει απομείνει από τον πλανήτη μας".

Πηγή: NewScientist

Απειλούμενα είδη - Χρυσός φρύνος (Bufo periglenes)

Το προηγούμενο άρθρο της κατηγορίας "Απειλούμενα είδη" αναφερόταν σε ένα ζώο που με τις προσπάθειες του ανθρώπου κατάφερε τελικά να μην εξαλειφθεί και να αποκτήσει πάλι κάποιους πιθανώς βιώσιμους πληθυσμούς. Τώρα, θα μας απασχολήσει η αντίθετη περίπτωση, όπου ένα ζώο εξαφανίστηκε λόγω της ανθρώπινης παρέμβασης, όχι επειδή δεν απέδωσαν τα μέτρα προστασίας, αλλά απλά επειδή δεν πρόλαβαν οι επιστήμονες να κάνουν τίποτα.

Το παράδειγμα αυτό είναι ο χρυσός φρύνος (Bufo periglenes). Το είδος αυτό ανακαλύφθηκε το 1966 σε βροχερό ορεινό δάσος της Κόστα Ρίκα. Από το 1989 και έπειτα κανένα άτομο δεν είχε βρεθεί με αποτέλεσμα η IUCN να ανακηρύξει το 2004 το είδος εξαφανισμένο. Η εξαφάνιση όμως αυτή ήρθε πολύ απότομα...

Το μικρόσωμο αυτό αμφίβιο (4-5cm μήκος) ζούσε σε μία ορεινή έκταση δάσους 4 περίπου τετραγωνικών χιλιομέτρων σε υψόμετρο 2000 περίπου μέτρα. To 1987 η καταμέτρησή τους έδειξε ότι διαβιούσαν στην περιοχή 1500 περίπου άτομα. Όμως, λόγω ασταθούς καιρού την επόμενη χρονιά τα τέλματα στα οποία ζούσαν τα ζώα ξεράθηκαν προτού οι γυρίνοι ενηλικιωθούν. Έτσι, το 1988 μόνο 10 ή 11 άτομα καταγράφηκαν. Την επόμενη χρονιά καταγράφηκε μόνο ένα αρσενικό... και από τότε τίποτα.

Οι λόγοι για τους οποίους συνέβη αυτή η ξαφνική εξαφάνιση είναι πολύ και όχι πλήρως μελετημένοι. Αρχικά, το είδος γενικά εμφάνιζε ευαισθησία σε δύσκολες καιρικά χρονιές, αντιμετωπίζοντας προβλήματα όταν η ανοιξιάτικη βροχόπτωση ήταν είτε ιδιαίτερα υψηλή είτε ιδιαίτερα χαμηλή. Η ευαισθησία αυτή σε συνδυασμό με μείωση του πληθυσμού λόγω αποψίλωσης του δάσους, ασθένειας από μύκητες, ατμοσφαιρικής ρύπανσης, αλλά και εισαγωγής ανταγωνιστικών ξενικών ειδών κατέστησαν το είδος εξαιρετικά ευάλωτο στις καιρικές συνθήκες. Έτσι, προτού προλάβει η επιστημονική κοινότητα να αντιδράσει το είδος μειώθηκε υπερβολικά σε πληθυσμό και τελικά εξαφανίστηκε.

Βέβαια, υπάρχουν και οι αισιόδοξοι που πιστεύουν ότι τα ζώα απλώς παραμένουν θαμμένα κάτω από το έδαφος περιμένοντας τις κατάλληλες συνθήκες ώστε να ξαναεμφανιστούν και να αναπαραχθούν. Το θετικό είναι ότι ακόμα και αν αυτή η πιθανότητα είναι εξαιρετικά μικρή το δάσος εξακολουθεί να προστατεύεται για την περίπτωση που συμβεί το απίθανο!

Πηγές
Επιστροφή στη ζωή, 2005, Science Illustrated τεύχος 7
Wikipedia
Animal Diversity Web

Απειλούμενα είδη - Μαυροπόδαρο κουνάβι (Mustela nigripes)

Όπως αναφέρθηκε και στο προηγούμενο άρθρο, θα προσπαθήσουμε μέσα από μία σειρά άρθρων να σκιαγραφήσουμε τις προσπάθειες, άλλοτε επιτυχημένες και άλλοτε όχι, να σώσουν τα κινδυνεύοντα είδη. Η αρχή θα γίνει με το Μαυροπόδαρο κουνάβι (Mustela nigripes) της Βορείου Αμερικής. Το σαρκοφάγο θηλαστικό αυτό ήταν πολύ κοινό στα λιβάδια των ΗΠΑ, του Μεξικού και του Καναδά κατά των 19ο και τις αρχές του 20ού αιώνα. Η κατάσταση όμως σιγά σιγά άρχισε να μεταβάλλεται και τα ζώα αυτά να γίνονται όλο και ποιο σπάνια. Οι λόγοι ήταν ότι καταστρέφονταν τα λιβαδικά ενδιαιτήματα που διαβιεί το είδος από την κατοίκηση των ανθρώπων καθώς επίσης μειώνονταν και οι πληθυσμοί της κύριας πηγής των ζώων που είναι κάποια είδη εδαφόβιων σκίουρων (Cynomys sp.) λόγω αυτής της απώλειας ενδιαιτήματος. Τα κουνάβια αυτά μπορεί να τρέφονται και με άλλα ζώα, όπως έντομα κ.α., αλλά έχει υπολογιστεί ότι ένα ενήλικο κουνάβι καταναλώνει περίπου 100 σκίουρους το χρόνο, οπότε η μείωση των πληθυσμών τους ήταν αναμενόμενο να οδηγήσει σε μείωση των πληθυσμών των κουναβιών.

Έτσι, φτάνουμε στο 1972 όπου το πιθανολογούμενο τελευταίο άτομο του μαυροπόδαρου κουναβιού σκοτωμένο. Τότε ξεκινάει μία προσπάθεια ερευνητών να δουν αν υπάρχουν εναπομείναντες πληθυσμού του είδους, με τις προσπάθειες να είναι άκαρπες μέχρι το 1981. Τότε συμβαίνει το ανέλπιστο, καθώς ένα κυνηγόσκυλο επιστρέφει στο αφεντικό του ένα σκοτωμένο κουνάβι. Τα επόμενα 5 χρόνια ακολουθεί εντατική μελέτη της περιοχής και ανακαλύπτεται ένας πληθυσμός με 129 άτομα. Τότε όμως ο πληθυσμός μαστίζεται από λύσσα που μειώνει κατά πολύ τον πληθυσμό. Έτσι, αποφασίζεται να ξεκινήσει ένα πρόγραμμα αναπαραγωγής σε αιχμαλωσία. Έτσι, αιχμαλωτίζονται τα τελευταία 18 εναπομείναντα άτομα του πληθυσμού.

Με αυτά τα ζώα ξεκινάει μία προσπάθεια αναπαραγωγής σε αιχμαλωσία και μετέπειτα απελευθέρωση ζώων στη φύση. Το 1991 στο Shirley Basin γίνεται η πρώτη επανεισαγωγή ζώων στο φυσικό περιβάλλον. Συγκεκριμένα ελευθερώνονται 49 νεαρά άτομα. Βέβαια, αυτά τα άτομα για να απελευθερωθούν είναι απαραίτητη μία περίοδος προσαρμογής στο φυσικό περιβάλλον, που γίνεται με προσομοίωση στο εργαστήριο των συνθηκών που αντιμετωπίσουν έξω τα ζώα. Την επόμενη χρονιά γεννιούνται τα δύο πρώτα μικρά στην φύση μετά τη σύλληψη του πληθυσμού για το πρόγραμμα αναπαραγωγής.

Συνολικά θα ακολουθήσουν επανεισαγωγές σε ακόμα 18 περιοχές, με προβλήματα όμως και διακοπές του προγράμματος λόγω και πάλι επιδημιών λύσσας. Πλέον στα άτομα που αφήνονται στη φύση χορηγείται εμβόλιο κατά τη λύσσας, που γενικά θεωρείται ότι έχει αντιμετωπίσει κάπως την κατάσταση. Υπολογίζεται ότι αυτή τη στιγμή στη φύση ζούνε 800-1000 μαυροπόδαρα κουνάβια, με κάθε χρόνο να γεννιούνται 150 με 240 μικρά. Φαίνεται λοιπόν ότι το πρόγραμμα πετυχαίνει...


Παρ' όλα αυτά τα προβλήματα που πρέπει να λυθούν είναι δύο. Το πρώτο είναι ότι πρέπει να υπάρξει αλλαγή και στο ενδιαίτημα προς την πρότερη μορφή του ώστε τα ζώα να μπορέσουν να επιβιώσουν και να βρουν τροφή (η οποία πρέπει επίσης να αυξηθεί σε πληθυσμό). Το πρόβλημα αυτό λύνεται με τρεις τρόπους. Αρχικά, επιλέγονται περιοχές με υψηλούς πληθυσμούς λείας ως περιοχές επανεισαγωγής. Επιπλέον, γίνονται προσπάθειες να εξασφαλιστούν χώροι που, σε συνεργασία με την τοπική κοινωνία, θα επιτρέπουν τη διαβίωση των ζώων. Τέλος, σε 7 περιοχές που έγινε επανεισαγωγή ξεκίνησαν έργα διαχείρισης ώστε να φύγει το φορτίο ψύλλων που υπήρχε με σκοπό να μειωθεί η πιθανότητα μιας επιδημίας λύσσας.

Το δεύτερο πρόβλημα, και το πιο σημαντικό, είναι ότι τα άτομα αυτά προέρχονται από μια μικρή γενετική δεξαμενή (τα 18 αρχικά άτομα). Οι κίνδυνοι που κρύβει αυτή η απουσία γενετικής ποικιλότητας είναι πολύ και πολύπλευροι και μπορεί να οδηγήσουν τους πληθυσμούς σε γενετικό εκφυλισμό. Αυτός με τη σειρά του θα καθιστήσει τους πληθυσμούς πολύ ευάλωτους σε ασθένειες και περιβαλλοντικής προκλήσεις.

Παρά τους όποιους κινδύνους το πρόγραμμα αναπαραγωγής σε αιχμαλωσία και επανεισαγωγής του μαυροπόδαρου κουναβιού θεωρείται επιτυχημένο. Ας ελπίσουμε ότι έτσι θα παραμείνει και το είδος αυτό θα ξαναγίνει κοινό στην βόρεια Αμερική, όπως ήταν πριν από 100 περίπου χρόνια.

Πηγές
Επιστροφή στη ζωή, 2005, Science Illustrated τεύχος 7.
Wikipedia
Black footed Ferret Recovery Program

Απειλούμενα είδη

Πολλές φορές στο ιστολόγιο αυτό έγινε αναφορά σε απειλές που αντιμετωπίζουν είδη ή οικοσυστήματα, σε συγκεκριμένα απειλούμενα είδη ακόμα και σε προληπτικά μέτρα που πρέπει να ληφθούν ώστε να εξαλειφθούν αυτά τα προβλήματα. Με μια σειρά άρθρων τώρα θα δούμε προβλήματα που αντιμετωπίζουν κάποια είδη και πως αυτά αντιμετωπίστηκαν ή σχεδιάζεται να αντιμετωπιστούν. Τα αποτελέσματα άλλες φορές είναι επιτυχημένα, αλλά κάποιες φορές δεν είναι τα επιθυμητά. Το δεδομένο πάντως είναι ότι οι επιστήμονες δεν το βάζουν κάτω και προσπαθούν συνέχεια για την προστασία όσο το δυνατόν περισσότερων ειδών.

Για αρχή λοιπόν θα χρησιμοποιήσω τον πρόλογο από την εγκυκλοπαίδεια "Οικολογική πρόκληση - Κίνδυνοι και λύσεις για έναν πλανήτη υπό απειλή, τόμος 7: Απειλούμενα είδη".

"Για λόγους που ανάγονται στην πολιτισμική ιδιοσυγκρασία του, το ανθρώπινο είδος, από καταβολής του ως διαφορετικού από τα υπόλοιπα είδη, ανέπτυξε δραστηριότητες που είχαν ως αποτέλεσμα τη διατάραξη της ισορροπίας των βιοτόπων. Η υλοτόμηση στη ζούγκλα και στα δάση, καθώς και το κυνήγι, αρχικώς δικαιολογημένα από την ανάγκη της επιβίωσης, κατέστρεψαν προοδευτικά πολλούς βιότοπους Επίσης, η εισαγωγή μη γηγενών ζώων, όπως ο σκύλος, ο όνος, η γάτα, τα πουλερικά και οι ποντικοί - αποτέλεσμα της μετάβασης από τη νομαδική ζωή στην εδραία κατοίκηση, και επακόλουθο της ανάπτυξης της γεωργίας και της αύξησης της οικοδομικής δραστηριότητας - αποτέλεσε απειλή για πολλά είδη. Ειδικά η εξέλιξη του ανθρώπινου είδους το μετέτρεψε στο πιο καταστροφικό από όλα τα είδη.

Σήμερα, για παράδειγμα, η ανεξέλεγκτη χρήση παρασιτοκτόνων, που αποσκοπεί στην αύξηση της γεωργικής παραγωγής, δεν σημαίνει μόνο την ταχεία εκχέρσωση της καλλιεργήσιμης γης, αλλά και την έμμεση δηλητηρίαση της ορνιθοπανίδας.

Η μαζική και χωρίς λόγο αιχμαλώτιση ζώων, η καταστροφή αιωνόβιων δασών, η χρήση των ζώων ως κατοικίδιων (από αράχνες και χελώνες μέχρι παπαγάλους κακατούα και χιμπαντζήδες), η αλιεία με τοξικές ουσίες και οι περιβαλλοντικές αλλοιώσεις σε μεγάλη κλίμακα περιορίζουν αισθητά και με γοργούς ρυθμούς τη βιολογική ποικιλότητα του πλανήτη. Αυτή η αρπακτική διάθεση, στην υπηρεσία της οποίας τίθενται σπουδαίες ανακαλύψεις της επιστήμης και της τεχνολογίας, παίρνει ανησυχητικές διαστάσεις.

Η Διενθής Ένωση για τη Διατήρηση της Φύσης (IUCN), οργανισμός που εξαρτάται από τον ΟΗΕ και αποτελεί την ανώτατη αρχή αναφορικά με τα θέματα των απειλούμενων ειδών, θεωρεί ότι στα επόμενα τριάντα έτη, σχεδόν το ένα τέταρτο των υπαρχόντων θηλαστικών κινδυνεύει να εξαφανιστεί. Οι προβλέψεις δεν είναι καλύτερες για άλλα είδη ζώων και φυτών. Η περιφρόνηση της οικολογίας δεν αφήνει άλλα περιθώρια: αν διατηρηθεί ο σημερινός καταστρεπτικός ρυθμός, το πιο απειλούμενο είδος θα είναι ο ίδιος ο άνθρωπος."

Εισβολή ξενικών ειδών που χρησιμοποιούνται για βιοκαύσιμα

Το ρίσκο να γίνουν τα φυτά που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή βιοκαυσίμων εισβολείς και να επικρατήσουν επί των γηγενών ειδών αυξάνεται καθώς πιο προχωρημένες καλλιέργειες φυτών φυτεύονται. Αυτό είναι κάτι που μπορεί να διαχειριστεί ώστε να μειωθεί ο αντίκτυπος τόσο στα τοπικά έσοδα μιας περιοχής όσο και στο περιβάλλον, σύμφωνα με μία νέα έκθεση της IUCN (International Union for Conservation of Nature).

Οι τρόποι για να μειωθεί αυτό το ρίσκο είχαν λάβει λίγη η καθόλου σημασία μέχρι τώρα. Οι έκθεση κάνει κάποιες συστάσεις στους ανθρώπους που λαμβάνουν τις αποφάσεις, αλλά και στους παραγωγούς βιοκαυσίμων να μειώσουν το ρίσκο του να μετατραπούν οι σοδειές για βιοκαύσιμα εισβολείς, που κυμαίνονται από την αξιολόγηση των δυνητικών χαρακτηριστικών των ειδών που καλλιεργούνται για βιοκαύσιμα, μέχρι αποτελεσματικούς ελέγχους όταν τα οι σοδειές των βιοκαυσίμων μεταφέρονται.

"Η τωρινή παραγωγή βιοκαυσίμων είναι βασισμένη σε καθιερωμένες βρώσιμες σοδειές, και ενώ αυτό εγείρει άλλες ανησυχίες αειφορίας, το ρίσκο της εισβολής δεν είναι μεγάλο" λέει η Nadine McCormick Συντονιστής του Δικτύου Ενέργειας της IUCN. "Παρόλα αυτά το ρίσκο θα αυξηθεί εκθετικά καθώς νέα φυτά - που αυξάνονται γρήγορα με πολλούς σπόρους ενώ δεν υπάρχει πολλή διαθέσιμη γη - καλλιεργούνται για ανώτερα βιοκαύσιμα".

Το πιο σημαντικό βήμα είναι η πρόληψη. Οι σοδειές των βιοκαυσίμων δεν είναι εξ ορισμού είδη-εισβολείς, αλλά μπορεί να γίνουν, ανάλογα με την περιοχή όπου καλλιεργούνται και του πόσο γρήγορα η σοδειά αναπτύσσεται. Παρόλα αυτά, κάποια είδη ενέχουν μεγαλύτερο ρίσκο στο να γίνουν εισβολείς αν δεν διαχειριστούν σωστά.

Για παράδειγμα το αμφιλεγόμενο Jatropha curcas είναι γνωστό ότι έχει τάσεις εισβολής στη δυτική Αυστραλία, αλλά αυτό δε σημαίνει ότι θα είναι εισβολέας και στα υπόλοιπα μέρη της γης, όπως λ.χ. στην Ινδία που καλλιεργείται για βιοκαύσιμο. Όπως και να'χει, έξτρα προφυλάξεις πρέπει να λαμβάνονται ώστε να ελαχιστοποιείται το κάθε ρίσκο.

Το φυτό Jatropha curcas

Το γιγάντιο καλάμι (Arundo donax) και το ελεφαντόχορτο έχουν και τα δύο κοινή ιστορία στο να έχουν υπάρξει είδη-εισβολείς σε πολλά οικοσυστήματα, συνεπώς, συγκεκριμένη μέριμνα πρέπει να λαμβάνεται υπόψιν όταν αξιολογείται το ρίσκο της εισβολής όταν αυτά τα είδη εισάγονται σε ένα νέο οικοσύστημα.

"Η βιολογική εισβολή από τα εισαγόμενα είδη καθεαυτά, αλλά και από τις διεργασίες παραγωγής βιοκαυσίμων, είναι πραγματικό ρίσκο για την βιοποικιλότητα αλλά και τα τοπικά εισοδήματα των περιοχών", λέει ο Geoffrey Howard, Συντονιστής του Global Invasive Species της IUCN. "Το ρίσκο μπορεί να μειωθεί αν ακολουθηθούν οι κατευθύνσεις που έχουμε θέσει".

Οι κατευθύνσεις που αναπτύχθηκαν από την IUCN σε στενή συνεργασία με την Roundtable on Sustainable Biofuels (RSB) υπογραμμίζουν βήμα προς βήμα συστάσεις για το πως να ελαχιστοποιηθεί το ρίσκο των βιολογικών εισβολών κατά μήκος της αλυσίδας παραγωγής βιοκαυσίμων.

Πηγή: IUCN