Σμύρνα, η ιερή

Σύμφωνα με την χριστιανική παράδοσή η σμύρνα είναι ένα από τα δώρα που έφεραν οι Τρεις Μάγοι στο νεογέννητο Χριστό, ενώ με ίδιο βότανο άλειψε τα πόδια Του η Μαρία Μαγδαληνή.

Η σμύρνα (Commifora myrra) είναι μία ρητίνη (ρετσίνι) στο χρώμα της σκουριάς, που εξάγεται από δέντρα του είδους Commiphora ή Balsamodendron, που φύονται στη Μέση Ανατολή και την Αιθιοπία. Αυτός ο θησαυρός της Ανατολής είναι μια ρητίνη που βρίσκεται στον παχύ στραβό κορμό και στους βλαστούς ενός μικρού δένδρου που φύεται στη Σομαλία, στην Ανατολική Αφρική, αλλά και στην Ασία. Τα μικρά του φύλλα έχουν αγκαθωτές άκρες και από τους βλαστούς φυτρώνουν λευκά η πράσινα ανθάκια.

Έχει μία έντονη χαρακτηριστική οσμή και μια γεύση στυφή και ελαφρώς πικρή. Αυτή είναι η σμύρνα, που στην εβραϊκή γλώσσα σημαίνει πικρία! Γνωστή από την αρχαιότητα για τις θαυματουργές επιδράσεις της σε ανοιχτές πληγές η ρητίνη (πλούσια σε αλκοόλες και τερπένια), είναι στυπτική και αντιμικροβιακή. Έχει αντισηπτική δράση και πολύ καλά αποτελέσματα στις παθήσεις των βλεννογόνων του στόματος και του λάρυγγα. Από τη σμύρνα με απόσταξη παίρνουμε το αιθέριο έλαιο, το μύρο, που το χρησιμοποιούσαν και στην Αρχαία Ελλάδα σαν επουλωτικό! Είναι τοπικό αναισθητικό, αντιμικροβιακό, αντιφλεγμονώδες και αναλγητικό!

Συνταγή: Βάλτε σε 15ml αμυγδαλέλαιο, 1 ml αιθέριο έλαιο μύρου και κάντε εντριβές στο στήθος ή στην πλάτη σε περιπτώσεις βρογχίτιδας ή κρυολογήματος

Απειλούμενα είδη - Μαυροπόδαρο κουνάβι (Mustela nigripes)

Όπως αναφέρθηκε και στο προηγούμενο άρθρο, θα προσπαθήσουμε μέσα από μία σειρά άρθρων να σκιαγραφήσουμε τις προσπάθειες, άλλοτε επιτυχημένες και άλλοτε όχι, να σώσουν τα κινδυνεύοντα είδη. Η αρχή θα γίνει με το Μαυροπόδαρο κουνάβι (Mustela nigripes) της Βορείου Αμερικής. Το σαρκοφάγο θηλαστικό αυτό ήταν πολύ κοινό στα λιβάδια των ΗΠΑ, του Μεξικού και του Καναδά κατά των 19ο και τις αρχές του 20ού αιώνα. Η κατάσταση όμως σιγά σιγά άρχισε να μεταβάλλεται και τα ζώα αυτά να γίνονται όλο και ποιο σπάνια. Οι λόγοι ήταν ότι καταστρέφονταν τα λιβαδικά ενδιαιτήματα που διαβιεί το είδος από την κατοίκηση των ανθρώπων καθώς επίσης μειώνονταν και οι πληθυσμοί της κύριας πηγής των ζώων που είναι κάποια είδη εδαφόβιων σκίουρων (Cynomys sp.) λόγω αυτής της απώλειας ενδιαιτήματος. Τα κουνάβια αυτά μπορεί να τρέφονται και με άλλα ζώα, όπως έντομα κ.α., αλλά έχει υπολογιστεί ότι ένα ενήλικο κουνάβι καταναλώνει περίπου 100 σκίουρους το χρόνο, οπότε η μείωση των πληθυσμών τους ήταν αναμενόμενο να οδηγήσει σε μείωση των πληθυσμών των κουναβιών.

Έτσι, φτάνουμε στο 1972 όπου το πιθανολογούμενο τελευταίο άτομο του μαυροπόδαρου κουναβιού σκοτωμένο. Τότε ξεκινάει μία προσπάθεια ερευνητών να δουν αν υπάρχουν εναπομείναντες πληθυσμού του είδους, με τις προσπάθειες να είναι άκαρπες μέχρι το 1981. Τότε συμβαίνει το ανέλπιστο, καθώς ένα κυνηγόσκυλο επιστρέφει στο αφεντικό του ένα σκοτωμένο κουνάβι. Τα επόμενα 5 χρόνια ακολουθεί εντατική μελέτη της περιοχής και ανακαλύπτεται ένας πληθυσμός με 129 άτομα. Τότε όμως ο πληθυσμός μαστίζεται από λύσσα που μειώνει κατά πολύ τον πληθυσμό. Έτσι, αποφασίζεται να ξεκινήσει ένα πρόγραμμα αναπαραγωγής σε αιχμαλωσία. Έτσι, αιχμαλωτίζονται τα τελευταία 18 εναπομείναντα άτομα του πληθυσμού.

Με αυτά τα ζώα ξεκινάει μία προσπάθεια αναπαραγωγής σε αιχμαλωσία και μετέπειτα απελευθέρωση ζώων στη φύση. Το 1991 στο Shirley Basin γίνεται η πρώτη επανεισαγωγή ζώων στο φυσικό περιβάλλον. Συγκεκριμένα ελευθερώνονται 49 νεαρά άτομα. Βέβαια, αυτά τα άτομα για να απελευθερωθούν είναι απαραίτητη μία περίοδος προσαρμογής στο φυσικό περιβάλλον, που γίνεται με προσομοίωση στο εργαστήριο των συνθηκών που αντιμετωπίσουν έξω τα ζώα. Την επόμενη χρονιά γεννιούνται τα δύο πρώτα μικρά στην φύση μετά τη σύλληψη του πληθυσμού για το πρόγραμμα αναπαραγωγής.

Συνολικά θα ακολουθήσουν επανεισαγωγές σε ακόμα 18 περιοχές, με προβλήματα όμως και διακοπές του προγράμματος λόγω και πάλι επιδημιών λύσσας. Πλέον στα άτομα που αφήνονται στη φύση χορηγείται εμβόλιο κατά τη λύσσας, που γενικά θεωρείται ότι έχει αντιμετωπίσει κάπως την κατάσταση. Υπολογίζεται ότι αυτή τη στιγμή στη φύση ζούνε 800-1000 μαυροπόδαρα κουνάβια, με κάθε χρόνο να γεννιούνται 150 με 240 μικρά. Φαίνεται λοιπόν ότι το πρόγραμμα πετυχαίνει...


Παρ' όλα αυτά τα προβλήματα που πρέπει να λυθούν είναι δύο. Το πρώτο είναι ότι πρέπει να υπάρξει αλλαγή και στο ενδιαίτημα προς την πρότερη μορφή του ώστε τα ζώα να μπορέσουν να επιβιώσουν και να βρουν τροφή (η οποία πρέπει επίσης να αυξηθεί σε πληθυσμό). Το πρόβλημα αυτό λύνεται με τρεις τρόπους. Αρχικά, επιλέγονται περιοχές με υψηλούς πληθυσμούς λείας ως περιοχές επανεισαγωγής. Επιπλέον, γίνονται προσπάθειες να εξασφαλιστούν χώροι που, σε συνεργασία με την τοπική κοινωνία, θα επιτρέπουν τη διαβίωση των ζώων. Τέλος, σε 7 περιοχές που έγινε επανεισαγωγή ξεκίνησαν έργα διαχείρισης ώστε να φύγει το φορτίο ψύλλων που υπήρχε με σκοπό να μειωθεί η πιθανότητα μιας επιδημίας λύσσας.

Το δεύτερο πρόβλημα, και το πιο σημαντικό, είναι ότι τα άτομα αυτά προέρχονται από μια μικρή γενετική δεξαμενή (τα 18 αρχικά άτομα). Οι κίνδυνοι που κρύβει αυτή η απουσία γενετικής ποικιλότητας είναι πολύ και πολύπλευροι και μπορεί να οδηγήσουν τους πληθυσμούς σε γενετικό εκφυλισμό. Αυτός με τη σειρά του θα καθιστήσει τους πληθυσμούς πολύ ευάλωτους σε ασθένειες και περιβαλλοντικής προκλήσεις.

Παρά τους όποιους κινδύνους το πρόγραμμα αναπαραγωγής σε αιχμαλωσία και επανεισαγωγής του μαυροπόδαρου κουναβιού θεωρείται επιτυχημένο. Ας ελπίσουμε ότι έτσι θα παραμείνει και το είδος αυτό θα ξαναγίνει κοινό στην βόρεια Αμερική, όπως ήταν πριν από 100 περίπου χρόνια.

Πηγές
Επιστροφή στη ζωή, 2005, Science Illustrated τεύχος 7.
Wikipedia
Black footed Ferret Recovery Program

Απειλούμενα είδη

Πολλές φορές στο ιστολόγιο αυτό έγινε αναφορά σε απειλές που αντιμετωπίζουν είδη ή οικοσυστήματα, σε συγκεκριμένα απειλούμενα είδη ακόμα και σε προληπτικά μέτρα που πρέπει να ληφθούν ώστε να εξαλειφθούν αυτά τα προβλήματα. Με μια σειρά άρθρων τώρα θα δούμε προβλήματα που αντιμετωπίζουν κάποια είδη και πως αυτά αντιμετωπίστηκαν ή σχεδιάζεται να αντιμετωπιστούν. Τα αποτελέσματα άλλες φορές είναι επιτυχημένα, αλλά κάποιες φορές δεν είναι τα επιθυμητά. Το δεδομένο πάντως είναι ότι οι επιστήμονες δεν το βάζουν κάτω και προσπαθούν συνέχεια για την προστασία όσο το δυνατόν περισσότερων ειδών.

Για αρχή λοιπόν θα χρησιμοποιήσω τον πρόλογο από την εγκυκλοπαίδεια "Οικολογική πρόκληση - Κίνδυνοι και λύσεις για έναν πλανήτη υπό απειλή, τόμος 7: Απειλούμενα είδη".

"Για λόγους που ανάγονται στην πολιτισμική ιδιοσυγκρασία του, το ανθρώπινο είδος, από καταβολής του ως διαφορετικού από τα υπόλοιπα είδη, ανέπτυξε δραστηριότητες που είχαν ως αποτέλεσμα τη διατάραξη της ισορροπίας των βιοτόπων. Η υλοτόμηση στη ζούγκλα και στα δάση, καθώς και το κυνήγι, αρχικώς δικαιολογημένα από την ανάγκη της επιβίωσης, κατέστρεψαν προοδευτικά πολλούς βιότοπους Επίσης, η εισαγωγή μη γηγενών ζώων, όπως ο σκύλος, ο όνος, η γάτα, τα πουλερικά και οι ποντικοί - αποτέλεσμα της μετάβασης από τη νομαδική ζωή στην εδραία κατοίκηση, και επακόλουθο της ανάπτυξης της γεωργίας και της αύξησης της οικοδομικής δραστηριότητας - αποτέλεσε απειλή για πολλά είδη. Ειδικά η εξέλιξη του ανθρώπινου είδους το μετέτρεψε στο πιο καταστροφικό από όλα τα είδη.

Σήμερα, για παράδειγμα, η ανεξέλεγκτη χρήση παρασιτοκτόνων, που αποσκοπεί στην αύξηση της γεωργικής παραγωγής, δεν σημαίνει μόνο την ταχεία εκχέρσωση της καλλιεργήσιμης γης, αλλά και την έμμεση δηλητηρίαση της ορνιθοπανίδας.

Η μαζική και χωρίς λόγο αιχμαλώτιση ζώων, η καταστροφή αιωνόβιων δασών, η χρήση των ζώων ως κατοικίδιων (από αράχνες και χελώνες μέχρι παπαγάλους κακατούα και χιμπαντζήδες), η αλιεία με τοξικές ουσίες και οι περιβαλλοντικές αλλοιώσεις σε μεγάλη κλίμακα περιορίζουν αισθητά και με γοργούς ρυθμούς τη βιολογική ποικιλότητα του πλανήτη. Αυτή η αρπακτική διάθεση, στην υπηρεσία της οποίας τίθενται σπουδαίες ανακαλύψεις της επιστήμης και της τεχνολογίας, παίρνει ανησυχητικές διαστάσεις.

Η Διενθής Ένωση για τη Διατήρηση της Φύσης (IUCN), οργανισμός που εξαρτάται από τον ΟΗΕ και αποτελεί την ανώτατη αρχή αναφορικά με τα θέματα των απειλούμενων ειδών, θεωρεί ότι στα επόμενα τριάντα έτη, σχεδόν το ένα τέταρτο των υπαρχόντων θηλαστικών κινδυνεύει να εξαφανιστεί. Οι προβλέψεις δεν είναι καλύτερες για άλλα είδη ζώων και φυτών. Η περιφρόνηση της οικολογίας δεν αφήνει άλλα περιθώρια: αν διατηρηθεί ο σημερινός καταστρεπτικός ρυθμός, το πιο απειλούμενο είδος θα είναι ο ίδιος ο άνθρωπος."

Απειλές προς τα μεταστευτικά είδη πουλιών

Η κλιματική αλλαγή απειλεί να θέσει σε περαιτέρω κίνδυνο εκατοντάδες είδη μεταναστευτικών πουλιών, που βρίσκονται είδη κάτω από στρες λόγω της απώλειας ενδιαιτήματος, της εισβολής ξένων ειδών αλλά και άλλων περιβαλλοντικών απειλών, συμπεραίνει μία καινούργια αναφορά από τον υπουργό Εσωτερικών των ΗΠΑ Ken Salazar.

Η αναφορά με τίτλο "Η κατάσταση των πουλιών: Η αναφορά του 2010 για τις Κλιματικές Αλλαγές" ("The state of the birds:2010 report on Climate Change) ακολουθεί μία περιεκτική αναφορά του περασμένου χρόνου που δείχνει ότι περίπου το ένα τρίτο των 800 ειδών πτηνών που διαβιούν στη χώρα είναι σε κίνδυνο, απειλούνται ή βρίσκονται σε σημαντική μείωση.

"Για πάνω από έναν αιώνα τα μεταναστευτικά πουλιά έχουν αντιμετωπίσει κινδύνους όπως το εμπορικό κυνήγι, η απώλεια των δασών, η χρήση του DTT και άλλων παρασιτοκτόνων, η απώλεια υγροτόπων και άλλων σημαντικών ενδιαιτημάτων, η εισαγωγή ξενικών ειδών, ή άλλα προβλήματα της ανθρώπινης ανάπτυξης" λέει ο Salazar. "Τώρα αντιμετωπίζουν μία νέα απειλή, την κλιματική αλλαγή, που μπορεί να μεταβάλλει δραματικά το ενδιαίτημα και τα αποθέματα τροφής τους, αλλά και να σπρώξει πολλά είδη προς την εξαφάνιση".

Η αναφορά είναι αποτέλεσμα συνεργατικής δουλειάς μεταξύ της εταιρίας προστασίας των πουλιών των ΗΠΑ (U.S. North American Bird Conservation Initiative), ομοσπονδιακών και κρατικών φορέων άγριας ζωής αλλά και επιστημονικούς και διαχειριστικούς οργανισμούς, όπως η Audubon. Φανερώνεται λοιπόν, ότι η κλιματική αλλαγή θα φέρει ένα αυξανόμενο διασπαστικό αποτέλεσμα σε είδη πουλιών όλων των ενδιαιτημάτων, με τα ωκεάνια πουλιά και τα πουλιά της Χαβάης να αντιμετωπίζουν τον μεγαλύτερο κίνδυνο.

"Όπως ακριβώς έκαναν το 1962 όταν ο Rachel Carson εξέδωσε την Σιωπηλή Άνοιξη (Silent Spring) , τα μεταναστευτικά πουλιά μας στέλνουν μηνύματα για την κατάσταση του πλανήτη" σημειώνει ο Salazar. "Αυτός είναι ο λόγος - που για πρώτη φορά - του Υπουργείο Εσωτερικών αναπτύσσει μία συντονισμένη στρατηγική για να σχεδιάσει και να ανταποκριθεί στα προβλήματα που προκαλεί η κλιματική αλλαγή στους πόρους που διαχειριζόμαστε".

Ο πρόεδρος της Audubon , Dr Frank Gill σχολίασε " Αυτή η ρηξικέλευθη αναφορά πρέπει να είναι η πολεμική κραυγή για τα εκατομμύρια των ανθρώπων που νοιάζονται για τα πουλιά και τη φύση. Χρειάστηκαν αμέτρητοι πολίτες και επιστήμονες για να συλλεχθούν τα δεδομένα που έκαναν τη δημιουργία αυτής της αναφοράς εφικτή και θα χρειαστούν ακόμα περισσότεροι αφοσιωμένοι άνθρωποι για να γίνουν φανεροί οι κίνδυνοι που κρύβει. Μαζί μπορούμε να αλλάξουμε το μέλλον, όπως ακριβώς πράττει η Audubon για πάνω από έναν αιώνα".

Τα βασικά σημεία στα οποία καταλήγει η αναφορά είναι τα εξής:
- Τα ωκεάνια είδη είναι μεταξύ των πιο τρωτών ειδών, επειδή δεν μεγαλώνουν πολλά μικρά κάθε χρόνο, αντιμετωπίζουν προκλήσεις από ένα γρήγορα μεταβαλλόμενο θαλάσσια περιβάλλον και φωλιάζουν σε νησιά που μπορεί να πλημμυρίσουν καθώς υψώνεται το επίπεδο της θάλασσας. Όλα τα 67 είδη, όπως τα άλμπατρος, είναι από τα ευάλωτα είδη στην κλιματική αλλαγή.

- Τα πουλιά της Χαβάης, όπως τα κινδυνεύοντα Puaiohi Myadestes palmeri και ’Akiapōlā’au Hemignathus munroi ήδη αντιμετωπίζουν σοβαρές απειλές και προκαλούνται αυξανόμενα από ασθένειες κουνουπιών και την εισβολή ξενικών ειδών καθώς η κλιματική αλλαγή μεταβάλλει τα ενδιαιτήματά τους.

- Πουλιά σε παράκτια, αρκτικά/αλπικά και λιβαδικά οικοσυστήματα καθώς επίσης και αυτά που ζουν στην Καραϊβική και άλλα νησιά του Ειρηνικού Ωκεανού εμφανίζουν ενδιάμεσα επίπεδα τρώσης, ενώ τα περισσότερα είδη των υγροτόπων και των δασών δείχνουν σχετικά χαμηλή τρώση στην κλιματική αλλαγή.

- Για είδη πουλιών που είναι είδη κάτω από διαχειριστικό σχεδιασμό όπως τα Golden-cheeked Warbler Dendroica chrysoparia, Whooping Crane Grus americana, και Spectacled Eider Somateria fischeri, η επιπρόσθετη πίεση από την κλιματική αλλαγή μπορεί να επιταχύνει τη μείωση των πληθυσμών τους ή να εμποδίσει την προστασία τους.

- Η αναφορά αναγνώρισε κοινά είδη όπως τα American Oystercatcher Haematopus palliatus, Common Nighthawk Chordeiles minor και Northern Pintail Anas acuta που είναι πιθανό να μετατραπούν σε είδη που θα πρέπει να διαχειριστούν ως αποτέλεσμα της κλιματικής αλλαγής.

"Οι κίνδυνοι αυτών των πουλιών αντανακλώνται σε θέματα αξίας για τους ανθρώπους, όπως η υγεία μας, η οικονομία μας, η ποιότητα της ζωής μας και η σταθερότητα του φυσικού κόσμου" λέει ο Glen Olson της Audubon. "Αν όμως βοηθήσουμε τα πουλιά να αντιμετωπίσουν ένα μεταβαλλόμενο κλίμα βοηθάμε στην ουσία και τους εαυτούς μας".

Η αναφορά προσφέρει λύσεις που καταδεικνύουν το πως δουλεύοντας μαζί οργανώσεις και μεμονωμένα άτομα μπορούν να έχουν ένα θετικό αντίκτυπο στα πουλιά των ΗΠΑ. Συγκεκριμένα, η μελέτη υποδεικνύει ότι ο τρόπος με τον οποίο η γη διαχειρίζεται μπορεί να μετριάσει την κλιματική αλλαγή και να βοηθήσει τα πουλιά να προσαρμοστούν στις μεταβαλλόμενες συνθήκες. Για παράδειγμα, η διατήρηση πλούσιων σε άνθρακα δασών και υγροτόπων και η δημιουργία κινήτρων για την αποφυγή της αποδάσωσης μπορεί να μειώσουν τις εκπομπές και να προσφέρουν ανεκτίμητα ενδιαιτήματα άγριας ζωής.

Πηγή BirdLife

Νέες εξελίξεις για την απαρχή της ζωής

Η πρωταρχική σούπα που γέννησε τη ζωή στη Γη ίσως να είχε ένα έξτρα μη αναγνωρισμένο μέχρι πρότινος συστατικό: ένα "μόριο μαία" που διαδραμάτισε έναν κρίσιμο ρόλο επιτρέποντας τα πρώτα μόρια να συγκεντρωθούν ξεπερνώντας τους φραγμούς που υπήρχαν.

Οι πρώιμες μορφές ζωής πιστεύεται ευρέως ότι βασίστηκαν όχι στο DNA αλλά στο συγγενικό RNA, επειδή μεγάλα τμήματα RNA μπορούν να δράσουν ως βασικά ένζυμα. Αυτό θα μπορούσε να επιτρέψει την ανάπτυξη ενός πρώιμου μεταβολισμού προτού δημιουργηθούν πρωτεΐνες για αυτό το σκοπό.

Τα τμήματα του RNA σχηματίζονται από δομικά συστατικά που καλούνται νουκλεοτίδια, που συνδέονται μεταξύ τους - κεφαλή προς ουρά - σε μακριές αλυσίδες. Αυτό μπορεί να συμβεί πιο εύκολα εάν τα νουκλεοτίδια συνδέονται σε ένα ήδη υπάρχον μόριο RNA που οδηγεί στη συνέχεια τη συγκέντρωση των δομικών στοιχείων. Παρόλα αυτά, τα πρώτα μόρια RNA που σχηματίστικαν δεν θα είχαν προϋπάρχων RNA να τα καθοδηγήσει.

Μέχρι τώρα, προσπάθειες να μιμηθούμε αυτήν την πρώτη σύνθεση έβρισκαν πάντα ένα μοιραίο εμπόδιο: αντί να συνδεθεί με την ουρά ενός νέου μορίου, η κεφαλή μιας αναπτυσσόμενης αλυσίδας συνδεόταν με την ίδια του την ουρά. Η τάση αυτή να σχηματίζουν κύκλους εμποδίζει τα μόρια RNA να μεγαλώσουν περισσότερο από 3 έως 6 νουκλεοτίδια - που είναι πολύ κοντά για να λειτουργήσουν ως ένζυμα.

"Αυτό είναι ένα μεγάλο πρόβλημα" λέει ο Nicholas Hud, χημικός στο Georgia Insitute of Technology της Ατλάντα. "Πώς μπορεί να γίνει ένα μόριο τόσο μακρύ ώστε να αποκτήσει ενδιαφέρον;"

Η απάντηση, πιστεύει ο Hud, βρίσκεται στην ύπαρξη ενός "μορίου μαίας" - ενός μορίου που φωλιάζει μεταξύ γειτονικών νουκλεοτιδίων και ενθαρρύνει δύο αναπτυσσόμενες αλυσίδες RNA να συνδεθούν μεταξύ τους δημιουργώντας μία διπλή έλικα. Από τη στιγμή που αυτή η διπλή έλικα είναι πιο δύσκαμπτη από την απλή RNA αλυσίδα, είναι λιγότερο πιθανό να δεθεί γύρω από τον εαυτό της σχηματίζοντας έναν κύκλο.


Αν η συγκέντρωση των μορίων στο διάλυμα αργότερα μειώθηκε - όπως για παράδειγμα αν η βροχή αραίωσε τον πρωταρχικό βούρκο - τα "μόρια μαίες" θα έτειναν να διολισθήσουν και πάλι έξω από τις σχισμές στα μόρια RNA. Αυτό θα επέτρεπε τα δύο τμήματα RNA να χωριστούν αφήνοντας ακριβώς τον τύπο του μακριού μονόκλωνου RNA που πιθανώς να δρούσε ως καταλύτης στο κόσμο του RNA.

Σίγουρα, όταν ο Hud και οι συνεργάτες του προσέθεσαν αιθίδιο - το οποίο είναι γνωστό ότι ολισθαίνει μεταξύ των δύο κλώνων της διπλής έλικας - σε ένα διάλυμα νουκλεοτιδίων βρήκαν ότι αυτά ενώθηκαν σε μακριές διπλές έλικες, αντί να σχηματίσουν μονόκλωνα κυκλικά μόρια. Η ομάδα μελέτησε νουκλεοτίδια DNA επειδή οι σχηματιζόμενες από αυτά αλυσίδες είναι ευκολότερο να δουλευτούν, αλλά όπως πιστεύουν το ίδιο θα ισχύει και για το RNA.

Το αιθίδιο είναι από μόνο του ένα αρκετά περίπλοκο μόριο, με πολλούς βενζολικής φύσεως ή αρωματικούς δακτυλίους, και είναι απίθανο να είναι αυτό που έπαιξε τον ρόλο της μαίας στην αρχαϊκή σούπα. Παρόλα αυτά, μόριο που βρέθηκαν σε παλιούς μετεωρίτες φανέρωσαν ότι η πρωβιοτική Γη ήταν πλούσια σε συστατικά με παρόμοια δομή. Η επόμενη πρόκληση του Hud είναι να δείξει ότι κάποια από αυτά τα πολυκυκλικά αρωματικά μόρια μπορούν όντως να βοηθήσουν την συγκέντρωση των μορίων RNA.

"Το αιθίδιο αποδεικνύει το αξίωμα. Υπήρχε όμως κάτι σε αυτό το αρχαϊκό μείγμα που να μπορεί να λειτούργησε με παρόμοιο τρόπο;" διερωτάται ο Gerald Joyce ένας βιοχημικός που μελετά την απαρχή της ζωής στο Scripps Research Institute της La Jolla, στην Καλιφόρνια.

Πηγή NewScientist

Εξέλιξη και οικολογία των σαρκοφάγων φυτών (2)

Στο πρώτο μέρος της δημοσίευσης αναφερθήκαμε στην δομή των σαρκοφάγων φυτών, στο τι είναι η σαρκοφαγία των φυτών και πως αυτή εξελίχθηκε μορφολογικά. Τώρα θα δοθεί απάντηση στο γιατί έγινε αυτό, σε ποιο πλαίσιο και ποια τα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα αυτής της ακραίας συμπεριφοράς.
Τα σαρκοφάγα φυτά αναπτύσσονται σε ενδιαιτήματα με φτωχά σε θρεπτικά στοιχεία εδάφη, με άφθονη όμως ηλιακή ακτινοβολία και νερό, όπως είναι κατά κύριο λόγο τα έλη. Τα φυτά γενικά χρειάζεται να προσλαμβάνουν άζωτο για την πρωτεϊνική σύνθεση, ασβέστιο για το κυτταρικό τους τοίχωμα, φώσφορο για την παραγωγή νουκλεϊνικών οξέων και σίδηρο για τη χλωροφύλλη. Στα εδάφη όμως που απαντούν, αυτά τα στοιχεία αποτελούν περιοριστικούς παράγοντες ανάπτυξης. Επομένως, μέσω την σαρκοφαγίας προκύπτει μία έξτρα πηγή θρεπτικών στοιχείων.

Τα φυτά χαρακτηρίζονται από την ικανότητά τους να φωτοσυνθέτουν, παράγοντας έτσι ενέργεια (γλυκόζη) και οξυγόνο καταναλώνοντας νερό και διοξείδιο του άνθρακα. Αυτήν την ενέργεια στη συνέχεια την αξιοποιούν για την ανάπτυξή τους. Βέβαια, τμήμα της ενέργειας αυτής χάνεται ως αναπνοή για τις ανάγκες των κυττάρων. Για να αναπτυχθεί ένα φυτό πρέπει να παράξει περισσότερη ενέργεια από αυτήν που χάνεται κατά την αναπνοή. Η ενέργεια που παράγεται με τη φωτοσύνθεση μείον αυτής που καταναλώνεται για την αναπνοή καλείται "καθαρή φωτοσύνθεση" και αξιοποιείται για την ανάπτυξη του οργανισμού. Για να κατανοηθεί η σαρκοφαγία απαιτείται μία ανάλυση του κόστους και των κερδών αυτών των παραγόντων.


Αρχικά, η φωτοσύνθεση λαμβάνει χώρα στα φύλλα των φυτών, τα σαρκοφάγα είδη όμως μετατρέπουν αυτές τις δομές τους σε παγίδες, μειώνοντας έτσι την φωτοσυνθετική τους ικανότητα. Επιπλέον, για τη μετατροπή αυτή απαιτείται κατανάλωση ενέργειας, συνεπώς και η παραγόμενη ενέργεια είναι μικρότερη, αλλά και η καταναλισκόμενη περισσότερη. Από την άλλη βέβαια, η αυξημένη πρόσληψη θρεπτικών στοιχείων, ιδίως αζώτου και φωσφόρου καθιστούν την φωτοσύνθεση αποτελεσματικότερη, κυρίως λόγω της μεγάλης παραγωγής του ενζύμου RuBisCo που είναι το no1 ένζυμο για τη φωτοσύνθεση. Επιπλέον, τα ενδιαίτημα που ζουν τα φυτά αυτά παρέχει άφθονη ηλιακή ενέργεια και νερό, καθιστώντας έτσι τους παράγοντες αυτούς μη-περιοριστικούς.
Το πλεονέκτημα του να είσαι σαρκοφάγος σε αυτά τα ενδιαιτήματα φαίνεται ξεκάθαρα από τα δύο παρακάτω διαγράμματα. Στα διαγράμματα αυτά αποτυπώνεται η καθαρή και συνολική φωτοσύνθεση (net photosynthesis και gross photosynthesis αντίστοιχα) και η αναπνοή (respiration) σε σχέση με το βαθμό σαρκοφαγίας του φυτού για ένα ενδιαίτημα με άφθονη ηλιακή ενέργεια και νερό, αλλά παντελή έλλειψη θρεπτικών στο έδαφος (Α) και ένα με άφθονα θρεπτικά αλλά λιγοστή ηλιακή ενέργεια (Β).



Για να φτάσει στην μέγιστη απόδοση ένα φυτό στο ενδιαίτημα Α φαίνεται πως πρέπει να επένδυση στην σαρκοφαγία. Αυτό γιατί αλλιώς δεν μπορεί να προσλάβει θρεπτικά στοιχεία. Μέχρι ένα σημείο, όσο αυξάνεται η επένδυση στη σαρκοφαγία τόσο αυξάνεται και η καθαρή παραγόμενη ενέργεια, ενώ από το σημείο αυτό και πέρα η ενέργεια μειώνεται ίσως διότι άλλοι παράγοντες (όπως η ηλιακή ενέργεια) γίνονται περιοριστικοί. Από την άλλη, στο ενδιαίτημα Β δεν είναι απαραίτητη η επένδυση στη σαρκοφαγία και το μέγιστο της απόδοσης είναι όταν δεν επενδύεται καθόλου ενέργεια σε αυτήν.

Τα σαρκοφάγα φυτά ζουν μεταξύ αυτών των δύο άκρων: όσο λιγότερο περιοριστικά είναι το φως και το νερό και όσο περισσότερο περιοριστικά είναι τα θρεπτικά του εδάφους τόσο υψηλότερη είναι η βέλτιστη επένδυση στην σαρκοφαγία και επομένως, τόσο πιο εμφανείς είναι οι προσαρμογές για αυτήν.

Τέλος, σημαντικό είναι να αναφερθεί το γεγονός ότι όλα τα σαρκοφάγα φυτά δεν στηρίζονται σε αυτήν την πρόσληψη θρεπτικών στοιχείων καθ όλη τη χρονιά. Έτσι, κάποια σαρκοφάγα μπορεί να αναπτύσσουν τη συμπεριφορά αυτή μόνο όταν στο ενδιαίτημά τους πληρούνται οι προϋποθέσεις που αναφέρθηκαν παραπάνω, ενώ όταν οι συνθήκες γίνουν πιο φυσιολογικές μπορούν να προσλαμβάνουν τα απαραίτητα θρεπτικά στοιχεία από το έδαφος. Για παράδειγμα, αρκετά φυτά, όπως το Sarracenia spp εμφανίζει χοντρά και φωτοσυνθετικά φύλλα κατά το χειμώνα καθώς τότε το φως δεν και η έλλειψη εντόμων δεν ευνοούν την εντομοφαγία.

Ο κόσμο των σαρκοφάγων φυτών είναι εκπληκτικός και σαγηνευτικότατος. Δυστυχώς, λόγω αυτών των ιδιομορφιών τους συχνά τα είδη αυτά συλλέγονται από τα ενδιαιτήματά τους και πωλούνται στην αγορά, με καταστροφικά αποτελέσματα στους πληθυσμούς τους. Ένας απλός καταναλωτής δεν μπορεί να ξεχωρίσει ποια φυτά προέρχονται από καλλιέργειες και ποια είναι άγρια, ώστε να αποφεύγει την αγορά τους. Για να αποφευχθεί αυτό το Υπ Γεωργίας της Β. Καρολίνας στις ΗΠΑ βάφει άγρια φυτά με ακίνδυνη μπογιά, που δεν είναι ορατή με γυμνό μάτι αλλά λάμπει στο υπεριώδες φως. Έτσι, οι αξιωματούχοι που εντοπίζουν φυτά προς πώληση καταλαβαίνουν αμέσως αν αυτά αναπτύχθηκαν σε θερμοκήπιο ή αν έχει κοπεί από το φυσικό του περιβάλλον.

Τέλος, ένας άλλος μεγάλος κίνδυνος που αντιμετωπίζουν αυτά τα φυτά έχει να κάνει με τις ιδιαίτερες προσαρμογές τους. Έτσι, οι απορροές από τις αγροτικές καλλιέργειες και οι ρύποι από τις μονάδες ηλεκτροπαραγωγής προσθέτουν επιπλέον άζωτο σε πολλούς βάλτους της Β. Αμερικής. Τα σαρκοφάγα φυτά είναι τόσο τέλεια συντονισμένα στα χαμηλά επίπεδα αζώτου, που αυτό το πρόσθετο λίπασμα υπερφορτώνει τα συστήματά τους.

Πηγές

Μποζαμπαλίδης Α. 2003 Βοτανική, μορφολογία και ανατομία φυτών

National Geopraphic
Wikipedia
Τα διαγράμμα είναι από τη Wikipedia

Εξέλιξη και οικολογία των σαρκοφάγων φυτών (1)

Λίγο πολύ όλοι μας γνωρίζουμε, από γλάστρες δυστυχώς, τα σαρκοφάγα φυτά. Πολλοί είναι αυτοί που τα έχουν θεωρήσει ώς ξεστράτισμα των "αγνών και καλών" φυτών. Ευτυχώς, τέτοιοι χαρακτηρισμοί δεν χωράνε στη φύση και το καθετί έχει την εξήγησή του. Έτσι, για την ιδιαιτερότητα των φυτών αυτών προκύπτει το ερώτημα γιατί ανέπτυξαν τις δομές αυτές για τη σύλληψη και πέψη μικρόσωμων ζώων και ποια το εξελικτικό πλεονέκτημα αυτής της λειτουργίας.


Αρχικά, πρέπει να τονίσουμε μία μεγάλη διαφορά μεταξύ του λόγου για τον οποίον καταναλώνουν τροφή τα ζώα και τα φυτά. Τα ζώα μέσα από την πέψη της τροφής λαμβάνουν πρωτίστως την ενέργειά τους, την οποία αξιοποιούν για την ανάπτυξη και την αναπαραγωγή τους. Από την άλλη, τα σαρκοφάγα φυτά δεν αξιοποιούν καθόλου την ενέργεια που απελευθερώνεται από την πέψη της λείας τους, αλλά αντίθετα από αυτή προσλαμβάνουν πολύτιμα θρεπτικά στοιχεία που δεν επαρκούν στα μέρη όπου διαβιούν. Τα στοιχεία αυτά είναι κυρίως τα άζωτο και ο φώσφορος, αλλά και άλλα όπως ο σίδηρος που είναι απαραίτητο συστατικό της χρωστικής χλωροφύλλης. Τα στοιχεία αυτά στη συνέχεια τα χρησιμοποιούν ώστε να φωτοσυνθέσουν και να χρησιμοποιήσουν έτσι την παραγόμενη ενέργειά τους σε πρωτεΐνες, ιστούς και άλλα απαραίτητα συστατικά για την ανάπτυξη τους.

Οι δομές με τις οποίες τα σαρκοφάγα φυτά συλλαμβάνουν τη λεία τους διαφέρουν μεταξύ των ειδών και γενικά κατατάσσονται σε πέντε διαφορετικές κατηγορίες. Οι κατηγορίες αυτές είναι (α) οι καμπανοειδείς παγίδες , (β) οι παγίδες flypaper, (γ) οι παγίδες αρπαγής/εγκλωβισμού, (δ) οι παγίδες κύστης και (ε) οι παγίδες lobster-top. Η παγίδα δεν είναι τίποτα περισσότερο από μία μεταμόρφωση των φύλλων του φυτού στο λεγόμενο συλληπτήριο φύλλο. Αφότου το ζώο συλληφθεί σε αυτά τα φύλλα ακολουθεί έκκριση λυτικών ενζύμων που αποδομούν τα ζώα και έτσι το φυτό προσλαμβάνει τα στοιχεία που θέλει.

Καθώς όμως οι παγίδες είναι δύσκολο να απολιθωθούν είναι δύσκολο να καθοριστούν τα μορφολογικά στάδια τα οποία ακολούθησε η μετατροπή αυτή. Γενικά πάντως έχει προταθεί ότι όλες οι παγίδες προέρχονται από μία αρχέγονη δομή, το τριχωτό φύλλο. Η δομή αυτή μπορεί να κατακρατεί τις σταγόνες της βροχής, επιτρέποντας έτσι την ανάπτυξη βακτηρίων. Έντομα που προσγειώνονται στα φύλλα κολλάνε στο νερό λόγω της επιφανειακής τάσης και πνίγονται. Τα βακτήρια αρχίζουν την αποσύνθεση και απελευθερώνουν από το ζώο θρεπτικά στοιχεία που το φυτό μπορεί να απορροφήσει από τα φύλλα του. Αυτό μπορεί να παρατηρηθεί και σε μη-σαρκοφάγα είδη, τα φυτά όμως που ανέπτυξαν περισσότερο τον συλληπτήριο μηχανισμό αυτό απέκτησαν πλεονέκτημα έναντι των υπολοίπων. Αυτό επιτεύχθηκε είτε μετατρέποντας τα φύλλα σε καμπανοειδής δομές ώστε να ωθούνται τα ζώα μέσα είτε παράγοντας κολλώδεις ουσίες που εγκλώβιζαν τα ζώα.

Έτσι, είδαμε με ποιο τρόπο τα φυτά κατάφεραν να εκμεταλλευτούν απαραίτητα για την ανάπτυξή τους θρεπτικά συστατικά καταναλώνοντας σάρκα ζώων. Γιατί όμως έφτασαν σε αυτό το άκρο; Τι κερδίζουν από αυτή τη συμπεριφορά; Τι χάνουν για να αναπτύξουν τις απαραίτητες και ακραίες μορφές των συλληπτήριων φύλλων; Για μην πάρει το άρθρο ανεξέλεγκτες διαστάσεις όλα τα ερωτήματα αυτά θα απαντηθούν στο επόμενο μέρος του άρθρο σε λίγες μέρες!

Πηγές

Μποζαμπαλίδης Α. 2003 Βοτανική, μορφολογία και ανατομία φυτών

National Geopraphic
Wikipedia
Όλες οι φωτογραφίες είναι από τη Wikipedia

Θαλάσσιοι εισβολείς

Ένα σημαντικό πρόβλημα που αντιμετωπίζουν πολλά οικοσυστήματα είναι η εισβολή σε αυτά ξενικών ειδών. Το θαλάσσιο περιβάλλον αποτελεί και αυτό ένα σημαντικό δέκτη τέτοιων ειδών εισβολέων, με το φαινόμενο να εντείνεται στο Αιγαίο λόγω της λεγόμενης Λεσεψιανής μετανάστευσης. Το φαινόμενο αυτό αποτυπώθηκε πολύ καλά στο παρακάτω άρθρο:


Απειλή για τη θαλάσσια βιοποικιλότητα και την παραγωγικότητα των θαλάσσιων οικοσυστημάτων της Μεσογείου είναι η εισβολή ψαριών, ασπόνδυλων και διαφόρων φυκιών από άλλες θάλασσες. Όπως έχει διαπιστώσει ο Υδροβιολογικός Σταθμός Ρόδου, μόνο στα Δωδεκάνησα έχουν εντοπισθεί τα τελευταία χρόνια πάνω από ογδόντα εξωτικά θαλάσσια είδη.

«Η Μεσόγειος- κυρίως η Ανατολική- είναι αποδέκτης βιολογικών εισβολέων», τονίζει η βιολόγος του Υδροβιολογικού Σταθμού Ρόδου κ. Μαρία Κορσίνι- Φωκά, η οποία παράλληλα υπογραμμίζει ότι «η εισβολή από αλλόχθονα είδη είναι μια συνεχής διαδικασία που εντατικοποιήθηκε τα τελευταία 30 χρόνια και επιταχύνεται συνεχώς». Τα αλλόχθονα είδη στις ελληνικές θάλασσες προέρχονται από τον Ινδικό- Ειρηνικό Ωκεανό. Μάλιστα, η περιοχή της Νότιας Δωδεκανήσου ονομάζεται «Λεσεψιανή Επαρχία» της Μεσογείου, γιατί όλα τα είδη εισέρχονται από τη Διώρυγα του Σουέζ που ανοίχθηκε το 1869 με την επίβλεψη του Γάλλου διπλωμάτη Φερδινάδ ντε Λέσεψ. Τα είδη αυτά εξαπλώνονται στη συνέχεια στο Νότιο και Κεντρικό Αιγαίο, και στην Κρήτη.

Για τις επιπτώσεις από την εισβολή των ξενικών ειδών στις ελληνικές θάλασσες γίνεται συνεχής έρευνα και το γεγονός παρακολουθείται από τον Υδροβιολογικό Σταθμό Ρόδου σε συνεργασία με επιστήμονες ερευνητικών κέντρων, ελληνικών και ξένων πανεπιστημίων.


Εκτός από τους λεσεψιανούς μετανάστες υπάρχουν στο Αιγαίο και τροπικής προέλευσης ξενικοί οργανισμοί, που δεν έφτασαν μέσω της Διώρυγας του Σουέζ, αλλά με τα πλοία από τα τροπικά νερά του Ατλαντικού. Όπως αναφέρει στη μελέτη της η κ. Κορσίνι- Φωκά, το 10% της ιχθυοπανίδας στο Νοτιοανατολικό Αιγαίο αποτελείται από ξενικά είδη, ενώ 28 είδη ψαριών έχουν προέλευση από Ινδικό- Ειρηνικό Ωκεανό και 3 από Ατλαντικό. Επισημαίνεται ότι μόνο τα 4 έχουν εμπορικό ενδιαφέρον: ο άσπρος γερμανός (Siganus rivulatus), ο μαύρος γερμανός (Siganus lyridus), ο λούτσος με τη χρυσή λωρίδα (κουτσομουρόλουτσος) και η στρογγυλοσαρδέλα. Τα υπόλοιπα ψάρια υπάρχουν, μάλιστα σε μεγάλες ποσότητες, αλλά απορρίπτονται γιατί δεν έχουν εμπορική σημασία- σ΄ αυτή την κατηγορία ανήκει η φιστουλάρια (που ονομάζεται και τρομπέτα)- ή είναι επικίνδυνα για την υγεία όπως είναι ο τοξικός λαγοκέφαλος (Lagocephalus sceleratus). Το συγκεκριμένο ψάρι ανήκει στην οικογένεια των τετραοδοντίδων και απαγορεύεται η κατανάλωσή του, όπως και όλων των άλλων ψαριών τα οποία ανήκουν στην ίδια οικογένεια, ή γιατί είναι μικρό το μέγεθός τους, σκληρό το κρέας τους ή έχουν κακή γεύση.

Και ασπόνδυλα

Όμως, εκτός από τα ψάρια και τους πλαγκτονικούς οργανισμούς, στην περιοχή του Αιγαίου έχουν εντοπιστεί και πολλά εξωτικά είδη ασπόνδυλων, δηλαδή μαλάκια (όστρακα), καρκινοειδή (γαρίδες, αστακοί, καραβίδες) και εχινόδερμα (αχινοί, αστερίες) που έχουν εγκατασταθεί στο θαλάσσιο περιβάλλον. Η κ. ΚορσίνιΦωκά αναφέρει στη μελέτη ότι εδώ και 2-3 χρόνια ψαρεύεται και εμπορεύεται στην περιοχή της Ρόδου ένα λεσεψιανό κεφαλόποδο, το σουπιοκαλάμαρο (Sepioteuthis lessoniana) που εντοπίστηκε για πρώτη φορά πριν από 8 χρόνια στα τουρκικά παράλια

Γιώργος Ζαχαριάδης

Από kykladesnews

Πολύ μεγάλη εντύπωση μου έκανε το γεγονός ότι το 10% της ιχθυοπανίδας του ΝΑ Αιγαίου υπολογίζεται ότι αποτελείται από ξενικά είδη - εισβολείς. Οι διαταραχές που αυτά μπορούν να προκαλέσουν σε ένα οικοσύστημα είναι τεράστιες. Σημαντικό βέβαια είναι να διαχωρίσουμε τις κατηγορίες των εισβολέων μεταξύ τους.

Αρχικά, είναι τα είδη που ο άνθρωπος εκούσια εισήγαγε στα οικοσυστήματα για διάφορους λόγους, όπως ο περιορισμός άλλων ειδών μέσω της θήρευσης ή ακόμα και για λόγους ψυχαγωγίας. Στις περιπτώσεις αυτές μπορεί να έχουν λάβει μέρος και κρατικοί φορείς, αλλά προφανώς ο σχεδιασμός είναι ελλειπέστατος.

Από την άλλη υπάρχουν άλλα είδη για την εισβολή των οποίων δεν οφείλεται ο άνθρωπος, τουλάχιστον όχι άμεσα. Εκτενής αναφορά γίνεται στο άρθρο για τη Λεσεψιανή μετανάστευση. Η εισβολή αυτή δεν περιλεμβάνει εκούσια μεταφορά ειδών από τον άνθρωπο, αλλά μετανάστευσή τους, λόγω όμως μια κατασκευής του ανθρώπου, που δεν είναι άλλη από την διώρυγα του Σουέζ. Βέβαια, κάποιος θα αναρωτηθεί πως καταφέρνουν να εγκατασταθούν στη Μεσόγειο, αφού προέρχονται από άλλα οικοσυστήματα, τα οποία είναι κυρίως πιο θερμά; Η απάντηση σε αυτήν την ερώτηση μάλλον τείνει στην κλιματική αλλαγή. Εξηγώ. Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται αύξηση της θερμοκρασίας των νερών της Μεσογείου, η οποία ευνοεί την εγκατάσταση των ειδών αυτών που πολλές φορές λόγω της ανθεκτικότητάς τους σε υψηλότερες θερμοκρασίες μπορούν να ανταγωνίζονται και να επικρατούν επί των γηγενών ειδών.

Όπως γίνεται κατανοητό, η μελέτη και κατανόηση των φαινομένων της εισβολής ξενικών ειδών σε υδάτινα οικοσυστήματα είναι επιτακτική ανάγκη. Στη συνέχεια θα είμαστε ικανοί να αντιμετωπίσουμε αυτό το φαινόμενο που τείνει να διαμορφώσει μία νέα κατάσταση στην ποικιλότητα της ζωής της Μεσογείου και όχι μόνο.

Παρά τρίχα δεν θα ήμαστε άνθρωποι

Την Κυριακή 28-02-2010 η εφημερίδα το Βήμα δημοσίευσε ένα εξαιρετικό άρθρο για την εξέλιξη του ανθρώπου και ποιος ο ρόλος της απώλειας των τριχών σε αυτή. Είναι ένα θέμα που έχει απασχολήσει αρκετά το blog αυτό, και ως μια σύγκεντρωτική παρουσίαση παραθέτουμε το άρθρο του Βήματος και τα όσα κατά καιρούς έχουμε εμείς γράψει για αυτό το θέμα.

Παρά τρίχα δεν θα ήμαστε άνθρωποι

Αν οι πρόγονοί μας δεν είχαν διαφοροποιηθεί από τους πιθήκους ως προς την πυκνότητα του τριχώματός τους,πιθανότατα δεν θα είχαν κατεβεί από τα δένδρα και δεν θα είχαν αρχίσει να περπατούν στα δύο πόδια,χρησιμοποιώντας τα χέρια τους για άλλες δουλειές,όπως να κουβαλούν τα μωρά τους με το ασυνήθιστα βαρύ κεφάλι.Με λίγα λόγια δεν θα ήταν άνθρωποι!

Μπορεί εμείς σήμερα να λέμε «τρίχες» όταν θέλουμε να υποβιβάσουμε τη σημασία ενός θέματος, αλλά οι τρίχες δεν είναι καθόλου μα καθόλου υποδεέστερο ζήτημα όταν αναφερόμαστε στη φυσιολογία των θηλαστικών και φυσικά του ανθρώπου. Στην ουσία το τρίχωμα αποτελεί ένα από τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα των θηλαστικών: τους παρέχει μόνωση και προστασία (τόσο από τις βλαβερές ακτίνες του Ηλίου όσο και από μικρόβια), γίνεται εργαλείο αναγνώρισης των μελών μιας οικογένειας αλλά και προστασίας από τους θηρευτές τους (όταν έχει το ίδιο χρώμα με το περιβάλλον τους), ενώ μπορεί να έχει και κοινωνικό ρόλο (όπως γνωρίζουν όλοι όσοι έχουν δει γάτες ή σκύλους «με σηκωμένη τρίχα» να ετοιμάζονται να καβγαδίσουν).

Με δεδομένη λοιπόν τη χρησιμότητα του τριχώματος για τα θηλαστικά, είναι λογικό να έχουν αναρωτηθεί οι επιστήμονες πότε και γιατί το ανθρώπινο είδος απαλλάχθηκε από αυτό. Στην προσπάθειά τους δε να δώσουν μια λογική εξήγηση γεννήθηκαν αρκετές θεωρίες. Για πολύ καιρό η επικρατέστερη μεταξύ αυτών των θεωριών απαιτούσε ένα «πέρασμα» των ανθρώπων από τη θάλασσα κατά τη διάρκεια της εξέλιξής τους. Αυτή η πε που θα εμπόδιζε την κολύμβηση, με το λείο δέρμα που έχουμε σήμερα.

Γιατί δεν γίναμε δελφίνια

Πράγματι, το τρίχωμα δεν βοηθά στην κολύμβηση, όπως αποδεικνύει το γεγονός ότι οι φάλαινες και τα δελφίνια, που είναι υδρόβια θηλαστικά, έχουν απολέσει το τρίχωμά τους. Ωστόσο τα ημιυδρόβια θηλαστικά, όπως παραδείγματος χάριν οι ενυδρίδες και οι κάστορες, έχουν διατηρήσει αυτή την πολύτιμη κάλυψη. Είναι δε χαρακτηριστικό ότι το τρίχωμα των ενυδρίδων βοηθά στην υδρόβια διαβίωση καθώς «φυλακίζει» αέρα και λειτουργεί ως σωσίβιο. Με άλλα λόγια, η ημιυδρόβια διαβίωση δεν φαίνεται να υποστηρίζει την απώλεια του τριχώματος των θηλαστικών. Επιπροσθέτως, υπάρχει διαφωνία σχετικά με το αν όντως το ανθρώπινο είδος υποχρεώθηκε να βιώσει μια τέτοια περίοδο: οι επικριτές της θεωρίας της ημιυδρόβιας διαβίωσης πιστεύουν ότι αν οι άοπλοι πρόγονοί μας είχαν όντως υποχρεωθεί να περάσουν ένα εκατομμύριο χρόνια συντροφιά με κροκόδειλους, πιθανότατα δεν θα είχε μείνει κανείς τους ζωντανός κι εμείς δεν θα ήμασταν σήμερα εδώ! Αν λοιπόν το τρίχωμά μας δεν χάθηκε επειδή υποχρεωθήκαμε να ζήσουμε στο νερό, πώς γίναμε φτωχότεροι σε τρίχες; Καμιά φορά, προκειμένου να απαντηθεί ένα ερώτημα που αρχίζει με το «γιατί», βοηθά μια απάντηση σε ερώτημα που αρχίζει με το «πότε» ή με το «πού». Ειδικά για θέματα που έχουν να κάνουν με την εξέλιξη ενός είδους, τα «πότε» και τα «πού» μπορεί να είναι καθοριστικής σημασίας, αφού φωτίζουν τις πιέσεις που μπορεί να δέχθηκε το εν λόγω είδος.

Συνέχεια στο Βήμα

Σχετικά άρθρα:
Ο γυμνός πίθηκος
Μια διαφορετική θεωρία για την εξέλιξη του ανθρώπου
Εξέλιξη του ανθρώπου
Οι άνθρωποι μπορεί να έμαθαν να περπατούν στα δέντρα
Η εξέλιξη μιας νέας περιοχής στον εγκέφαλο επιτρέπει λεπτές κινητικές ικανότητες