Ταξιδιάρικα πουλιά...όλο εκπλήξεις

Η δακτυλίωση των πτηνών είναι μία τεχνική που χρησιμοποιείται ευρέως για τη μελέτη τους. Με αυτήν, τοποθετείται ένα διακριτικό (συνήθως καλείται δαχτυλίδι) σε ένα σημείο στο σώμα του πουλιού, ώστε αυτό αφενός να μην επηρεάζει την επιβίωση του ζώου, αλλά και να είναι διακριτό σε πιθανή επαναπαρατήρηση του πτηνού. Συχνά για τα μικρόπουλα και τα μικρόσωμα γενικά πουλιά χρησιμοποιούνται δαχτυλίδια στο πόδι, τα οποίο με κάποιο κωδικό που φέρουν μπορεί να γίνει ανάκτηση δεδομένων σχετικά με το πού δακτυλιώθηκε αυτό το πουλί, πότε, τι ηλικία και τι βάρος είχε τότε και άλλα πολλά.

Μία πολύ σημαντική χρήση τη δακτυλίωσης των πουλιών είναι η μελέτη της μεταναστευτικής συμπεριφοράς τους. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε πως η πρώτη τεκμηρίωση της μετανάστευσης μεγάλων αποστάσεων ήρθε το 1822 όταν στη Γερμανία παρατηρήθηκαν πελαργοί που έφεραν τμήματα από βέλη στο σώμα τους, βέλη όμως που ανιχνεύονταν μόνο σε φυλές της Αφρικής.

Μία πολύ ενδιαφέρουσα πληροφορία που μπορεί να ανακτήσει κανείς μελετώντας το αρχείο των διακτυλιώσεων είναι η μακροβιότητα των πουλιών. Αν για παράδειγμα δακτυλιωθεί ένας νεοσσός κάποιου είδους και εν συνεχεία αν κατά τύχη επαναβρεθεί μετά από μερικά χρόνια (ζωντανός ή νεκρός) με σιγουριά μπορούμε να πούμε ότι το είδος αυτό έχει τη δυνατότητα να ζήσει τουλάχιστον τόσα χρόνια. Φυσικά και η τιμή αυτή δεν μπορεί να είναι απόλυτη, αποτελεί όμως μια πολύ αξιόλογη εκτίμηση.

Από το αρχείο της EURING, του Ευρωπαϊκού οργανισμού συντονισμού της δακτυλίωσης στην Ευρώπη, μπορεί κανείς να βρει δεδομένα μακροβιότητας για τα περισσότερα είδη πουλιών που απαντούν στην Ευρώπη. Ακολουθούν κάποια παραδείγματα, όπου πατώντας στο όνομα του πουλιού μπορείτε να δείτε την εικόνα του.

Το σπουργίτι (Passer domesticus) λοιπόν, έχει βρεθεί να ζει μέχρι 19 χρόνια και 9 μήνες, ενώ η δεκαοκτούρα (Streptopelia decaocto) 17 χρόνια και 8 μήνες. Ο κοκκινολαίμης (Erithacus rubecula) που κάθε χειμώνα μας παίρνει τα αυτιά στα πάρκα με τα τιτιβίσματά του ζει τουλάχιστον 19 χρόνια, ενώ το αηδόνι (Luscinia megarhynchos) περίπου 11. Ένα άλλο πολύ κοινό πουλί των πόλεων, η κουρούνα (Corvus corone), ζει και αυτή περίπου 19 χρόνια, ενώ κάποια αρπακτικά όπως η γερακίνα (Buteo buteo) και ο χρυσαετός (Aquila chrysaetos) ζουν 29 και 32 χρόνια αντίστοιχα.

Το ρεκόρ μακροζωίας το κατέχει ο Μύχος του Ατλαντικού (Puffinus puffinus) που παρατηρήθηκε από δακτυλιωτή όντας ακόμα ζωντανός στα 51 του χρόνια. Στον αντίποδα, μικρό προσδόκιμο ζωής έχουν κάποια άλλα είδη, όπως η καμπίσια πέρδικα (Perdix perdix) και ο χρυσοβασιλίσκος (Regulus regulus) με 5 χρόνια.

Μία ακόμη πολύ ενδιαφέρουσα πτυχή της μεταναστευτικής συμπεριφοράς που φανερώνεται από τις δακτυλιώσεις είναι η ταχύτητα με την οποία μπορεί να μετακινείται κάποιο πουλί. Από το Ελληνικό Κέντρο Δακτυλίωσης Πουλίων (Ε.Κ.Δ.Π.) αυτή τη φορά διαβάζουμε για ένα μαυροσκούφη (Sylvia atricapilla) που μέσα σε μία εβδομάδα ταξίδεψε από τη Νορβηγία στη Ελλάδα και συγκεκριμένα στη Λέσβο. Έτσι κάλυψε 2.875 χλμ, ταξιδεύοντας κάθε μέρα κατά μέσο όρο 411 χλμ! Μία κιτρινοσουσουράδα (Motacilla flava) ξεκίνησε το ταξίδι της από τη Νιγηρία και σε 8 ημέρες βρέθηκε στο Κολυμβάρι Χανίων, καλύπτοντας 322 χλμ κάθε μέρα.

Ακόμα, πολύ εντυπωσιακές είναι και οι απόλυτες αποστάσεις που έχουν βρεθεί να διανύουν διάφορα πουλιά που εντοπίστηκαν στην Ελλάδα, με κορυφαία επίδοση αυτή ενός πελαργού (Ciconia ciconia) που δακτυλιώθηκε στην Καρδίτσα και επανευρέθηκε στο Δυτικό Ακρωτήριο της Νοτίου Αφρικής (7.884 χλμ). Πολλά είδη παπιών που δακτυλιώθηκαν στη Σιβηρία έχουν βρεθεί σε λίμνες τις Ελλάδας, έχοντας διανύσει δηλαδή συνολικά 4 με 5.000 χλμ!

Βέβαια, τέτοιου είδους στοιχεία προκύπτουν πλέον και με πιο σύγχρονα μέσα, όπως η τοποθέτηση πομπών στα ζώα και η παρακολούθηση της κάθε τους κίνησης μέσω δορυφόρου. Τέτοιες μέθοδοι δεν συνίστανται για μακροχρόνιες μελέτες, καθώς οι πομποί έχουν μία ημερομηνία λήξης, ενώ είναι και πολύ ακριβότεροι από τη μελέτη με τα δαχτυλίδια. Αφήστε που η δακτυλίωση πουλιών είναι μία πολύ ευχάριστη, "ρομαντική" και μερακλήδικη διαδικασία για τους λάτρεις των πτηνών.

Κλέφτες πιγκουίνοι

Υπάρχουν αρκετοί που θεωρούν τις σχέσεις που υπάρχουν σε μια βιοκοινότητα να αποτελούν τη βάση για μια πιο ηθική ζωή, την οποία πρέπει να υιοθετήσει ο άνθρωπος στην δική του κοινωνία. Έτσι, δεν θα υπάρχουν πράξεις όπως το κλέψιξο, οι πόλεμοι, η εξαπάτηση γενικότερα. Αυτό φυσικά είναι τέραστια παρεξήγηση. Τίποτα από αυτά δεν ισχύει στο ζωϊκό βασίλειο. Αντίθετα, πολλά είναι τα παραδέιγματα που μας δείχνουν ότι η εξαπάτηση αποτελεί ένα πολύ βασικό κομμάτι της συμπεριφοράς σε πολλά είδη ζώων. Για του λόγου το αληθές δείτε το απολαυστικό βίντεο:

Εξελικτική αιτιολόγηση καρδιακών επεισοδίων στα θηλαστικά

Μπορούν τα πουλιά να υποστούν καρδιακά επεισόδια; Μία νέα μελέτη προτείνει ότι οι καρδιαγγειακές ασθένειες μπορεί να είναι μία ατυχής συνέπεια στην εξέλιξη των θηλαστικών. Συγκεκριμένα, προτείνεται ότι τα αιμοπετάλια του αίματος που είχαν προσφέρει στα αρχέγονα θηλαστικά ένα εξελικτικό πλεονέκτημα, τώρα προδιαθέτουν τους ανθρώπους σε καρδιαγγειακές ασθένειες.

Η σημασία των αιμοπεταλίων είναι μεγάλη, καθώς προστατεύουν τους οργανισμούς από απώλεια αίματος αλλά και λοιμώξεις όταν εμφανίζεται κάποιος τραυματισμός. Συνεπώς είναι πολύ λογικό κάποιος να αναρωτηθεί γιατί αιμοπετάλια υπάρχουν μόνο στο αίμα των θηλαστικών.

Εκτός όμως από την αποτροπή της αιμορραγίας τα αιμοπετάλια είναι υπεύθυνα και για τη δημιουργία θρόμβων σε περιοχές αιμοφόρων αγγείων όπου υπάρχουν πλάκες αθηροσκλήρωσης. Έτσι, φέρουν μεγάλη ευθύνη για την εμφάνιση καρδιακών και εγκεφαλικών επεισοδίων.

Παρά όμως τη σημαντικότητά τους, τα αιμοπετάλια απαντώνται μόνο στα θηλαστικά, ενώ κατώτερα σπονδυλωτά, όπως τα πτηνά, φέρουν τα λεγόμενο θρομβοκύτταρα. Αυτά, αν και διπλάσια σε μέγεθος συγκριτικά με τα αιμοπετάλια, εμφανίζουν πολύ χαμηλότερες συγκεντρώσεις στην πρωτεΐνη "υποδοχέας του ινωδογόνου" (fibrinogen receptor), αλλά και πλήρη ανεπάρκεια στον υποδοχέα της διφωσφορικής αδενοσίνης (ADP receptor) που δρουν στο μονοπάτι που είναι απαραίτητο για τη δημιουργία αποφρακτικών θρόμβων στο αρτηριακό σύστημα.

Έτσι, οι ερευνητές έδειξαν ότι τα θρομβοκύτταρα δεν είναι ικανά να σχηματίζουν τρισδιάστατες συναθροίσεις, ένα πολύ σημαντικό βήμα στην παθογένεση των εγκεφαλικών και καρδιακών επεισοδίων. Από την άλλη βέβαια, τα θρομβοκύτταρα δεν ήταν αρκετά αποδοτικά στην δημιουργία φραγμών σε τραυματισμούς για την αποφυγή έντονης αιμορραγίας.

Συνεπώς, είναι λογικό να εικασεί κάποιος (μένει να ελεγχθεί από άλλα πειράματα) ότι τα αιμοπετάλια έδωσαν ένα εξελικτικό πλεονέκτημα στα αρχαϊκά θηλαστικά συγκριτικά με τα άλλα σπονδυλωτά σε ότι αφορά την αντιμετώπιση των τραυμάτων. Τώρα το ότι στη συνέχεια αυτό έχει αποδειχθεί σχεδόν ολέθριο για τον σύγχρονο άνθρωπο είναι θέμα τρόπου ζωής, που κατόρθωσε πλέον να μετατρέψει τα "εξελικτικά μας πλεονεκτήματα" σε μειονεκτήματα.

Άρθρο σε ελεύθερη απόδοση από ScienceDaily

Μαντζουράνα, η θεραπευτική

Η μαντζουράνα Origanum majorana L. είναι αυτοφυές ποώδες αρωματικό φυτό της Μεσογείου συγγενικό της ρίγανης. Τα άνθη της είναι φαιά με λέπια και ανθίζει από Ιούλιο μέχρι Σεπτέμβριο. Από την αρχαιότητα καλλιεργείται στην Ελλάδα εξαιτίας των φαρμακευτικών της ιδιοτήτων. Ο Ιπποκράτης χρησιμοποιούσε την μαντζουράνα σαν αντισηπτικό. Επίσης, χρησιμοποιείται στη μαγειρική, στη ζαχαροπλαστική, στην αρωματοποιία.

Η μαντζουράνα είναι καλή πηγή ιχνοστοιχείων, μετάλλων και βιταμινών και δρα ως τονωτικό αλλά και καταπραϋντικό του νευρικού συστήματος. Επιπλέον, το ρόφημα μαντζουράνας καταπραΰνει το βήχα.

Συνταγή: βράζουμε ένα κουταλάκι αποξηραμένης μαντζουράνας σε νερό για λίγα λεπτά. Καταπραΰνει το βήχα, συνταγή της γιαγιάς μου για να σταματήσει το βήχα που είχα όταν ήμουν άρρωστη από κοκκύτη. Πραγματικά αποτελεσματικό!

Η ευφυία των κουρούνων

Όπως όλοι πιθανώς να γνωρίζεται αρκετά συχνά επιχειρείται η θανάτωση κάποιων ζώων που λόγω της στενής σχέσης τους με τον άνθρωπο αυξάνουν εκθετικά τους πληθυσμούς τους και έτσι δημιουργούν προβλήματα σε πληθυσμούς άλλων ζώων. Το φαινόμενο αυτό εφαρμόζεται αρκετά συχνά και στην Ελλάδα, ενώ επιπλέον μερικές φορές είναι τέτοια η ανάγκη να περιοριστεί κάποιος πληθυσμός που η θανάτωση λαμβάνει χώρα από επιστήμονες. Πιθανώς όμως, στα αστικά περιβάλλοντα που τα προβλήματα προς άλλους πληθυσμούς δεν είναι τόσο μεγάλα, είναι καλό να υπάρχουν καινοτόμες ιδέες για μια πιο αρμονική συνύπαρξη. Βλέποντας αυτό το βίντεο θα καταλάβετε ακριβώς τι εννοώ.

Τα λόγια των πιθήκων σκέλος 2ο

Πριν λίγο καιρό είχαμε δημοσιεύσει το πρώτο σκέλος για τα "λόγια των πιθήκων". Το δεύτερο σκέλος θα επικεντρωθεί στο ευφυές πείραμα των Robert Seyfarth, Dorothy Cheney και Peter Marler (1980), με σκοπό να ελέγξουν εάν τα καλέσματα συναγερμού των κερκοπιθήκων Chlorocebus pygerythrus μεταφέρουν όντως πληροφορίες ή είναι απλώς μία ανεξέλεγκτη ακουστική απόκριση στους θηρευτές. Το ερώτημα ήταν απλό: θα εξήγαγαν τα καλέσματα συναγερμού από μόνα τους διαφορετικές αποκρίσεις;

Να λοιπόν τι κάναν οι ερευνητές στο πεδίο. Χρησιμοποίησαν κρυμμένα μικρόφωνα για να παίξουν playback από ηχογραφημένα καλέσματα συναγερμού των κερκοπίθηκων. Αυτά ήταν ισομερώς κατανεμημένα μεταξύ αυτών για λεοπαρδάλεις, για αετούς και για φίδια, τα οποία ήταν ηχογραφημένα από γνωστά άτομα (ένα ενήλικο αρσενικό, ένα ενήλικο θηλυκό και ένα νεαρό) στο πεδίο. Οι δοκιμασίες έλαβαν χώρα τόσο όταν οι πίθηκοι ήταν στο έδαφος, όσο και όταν βρίσκονταν στα δέντρα και φυσικά απουσία θηρευτών ώστε να μην επηρεαστούν τα αποτελέσματα από αποκρίσεις λόγω οπτικής επαφής με θηρευτές. Τα καλέσματα αναπαράχθηκαν σε διαφορετικά πλάτη συχνοτήτων ώστε να μιμηθούν τα φυσικά καλέσματα.

Με αυτόν τον πειραματικό σχεδιασμό λοιπόν, εξήχθησαν δύο τύποι αποκρίσεων. Πρώτον, άτομα κάθε ηλικίας και φύλου κοίταξαν προς την κατεύθυνση της πηγής και ξόδεψαν πολύ χρόνο σκανάροντας το περιβάλλον τους. Οι ερευνητές πιστεύουν πως μπορεί να σκανάρουν την περιοχή για να βρουν περισσότερα στοιχεία από την πηγή αλλά και από το περιβάλλον τους.

Δεύτερον, κάθε κάλεσμα συναγερμού φαίνεται να εγείρει μια διακριτή απόκριση από τους δέκτες. Θυμάστε που οι δοκιμές έγιναν όταν οι κερκοπίθηκοι ήταν στο έδαφος και στα δέντρα; Όταν ήταν στο έδαφος, τα καλέσματα για λεοπαρδάλεις ήταν πιο πιθανό να τους κάνουν να τρέξουν και να σκαρφαλώσουν σε δέντρα ενώ καλέσματα για αετούς να τους κάνουν να τρέχουν για να καλυφθούν σε θάμνους. Καλέσματα για φίδια από την άλλη ήταν πιο πιθανό να τους κάνουν να κοιτάνε κάτω. Όταν, όμως, οι πίθηκοι ήταν στα δέντρα καλέσματα για λεοπαρδάλεις τους έκαναν να σκαρφαλώνουν πιο ψηλό στο δέντρο και να κοιτάνε κάτω. Καλέσματα για αετούς τους έκαναν να κοιτούν πάνω και μερικές φορές να φεύγουν από το δέντρο, ενώ καλέσματα για φίδια τους έκαναν να κοιτούν κάτω.

Από αυτά τα αποτελέσματα ο Seyfarth και οι συνεργάτες του υπέθεσαν ότι τα καλέσματα συναγερμού αυτών των κερκοπίθηκων από μόνα τους μπορούσαν να προκαλέσουν διακριτές αποκρίσεις. Είναι δύσκολο να καταλάβει κανείς εάν αυτά τα καλέσματα συμβολίζουν μία λεοπάρδαλη ή μία εντολή του τύπου "σκαρφάλωσε στο δέντρο". Παρόλα αυτά μπορούμε να αξιώνουμε ότι τα καλέσματα είναι βασικά σινιάλα με σημασία που χρησιμοποιούνται για να προειδοποιήσουν άλλα άτομα του είδους για έναν επικείμενο κίνδυνο.

Πηγή: Primatology.net

Στο βίντεο αυτό ο βασικός ερευνητής των παραπάνω πειραμάτων, Robert Seyfarth, περιγράφει συνοπτικά τα αποτελέσματά του.

Ξυλεια: πηγή ανάπτυξης του πολιτισμού

Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του ξύλου, όπως η πυκνότητα του ξυλώματος, η μηχανική αντοχή και η ελαστικότητα το καθιστούν σημαντικό υλικό με πολλαπλές χρήσεις. Η χρήση του ξύλου από τον άνθρωπο ξεκινάει όταν αρχίζει και η ιστορία του. Κατά την παλαιολιθική εποχή χρησιμοποιούνταν για την κατασκευή κατοικιών, ως βοήθημα για την καλλιέργεια των φυτών και φυσικά ως καύσιμη ύλη. Κατά την κλασσική εποχή ολόκληροι πολιτισμοί, όπως ο Κυκλαδίτικος και ο Μινωικός πολιτισμός, στήριξαν την ανάπτυξή τους στην χρήση της ξυλείας. Από ξύλο κατασκευάζονταν την εποχή εκείνη ναοί, τμήματα ανακτόρων, διάφορα διακοσμητικά στοιχεία και φυσικά τα πλοία. Στις επόμενες εποχές, η χρήση του ξύλου ευνόησε τη δημιουργία τεχνολογικών επιτευγμάτων και μηχανών, ενώ συνέβαλλε και στην ανάπτυξη της ναυσιπλοΐας.

Όσον αφορά στην ένταση που δέχτηκαν τα μεσογειακά κυρίως δάση λόγω της ναυπηγικής χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα εκτεταμένης χρήσης του ελάτου κατά την ομηρική εποχή. Σύμφωνα με την Ιλιάδα (II 494-877) στην εκστρατεία εναντίον της Τροίας συμμετείχαν 934 πεντηκόντοροι (τύπος πλοίου εποχής) για την κατασκευή των οποίων χρειάστηκαν 47.500 περίπου κορμοί ελάτων.

Το παραπάνω παράδειγμα είναι ενδεικτικό της πίεσης που δέχονταν τα δάση λόγω της εκτεταμένης χρήσης του ξύλου ως πρώτη ύλη. Αυτό σε συνδυασμό με την πίεση –μικρότερης ή μεγαλύτερης έντασης- που δέχτηκαν τα δάση στο πέρας της ιστορίας του ανθρώπου λόγω της ανάγκης για δημιουργία καλλιεργήσιμης γης, βοσκοτόπων αλλά και λόγω της επέκτασης των πόλεων ως συνάρτηση της αύξησης του πληθυσμού, είχε ως αποτέλεσμα να αλλάζει τόσο η σύνθεση όσο και η έκταση των δασικών οικοσυστημάτων.

Η εκτεταμένη χρήση των προϊόντων του δάσους και πιο συγκεκριμένα της ξυλείας έχει ως συνέπεια να παραμένουν ελάχιστα δάση παρθένα, δάση τα οποία δηλαδή δεν έχουν διαχειριστεί ή εκμεταλλευτεί από τον άνθρωπο. Μία από τις πολλές περιπτώσεις αλλαγής της σύνθεσης των δασικών οικοσυστημάτων λόγω επέμβασης του ανθρώπου είναι αυτή των μικτών δασών Quercus canariensis και Q. suber στη νότια Ισπανία. Μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα τα δύο είδη δρυός κατείχαν ίσο περίπου ποσοστό στη σύνθεση του δάσους. Η ξυλεία από το είδος Q. canariensis χρησιμοποιούνταν για την κατασκευή του σιδηροδρομικού δικτύου ενώ το Q. suber προμήθευε καύσιμη ύλη την περιοχή. Με την ανάπτυξη όμως της βιομηχανίας φελλού στις αρχές του 20ου αιώνα το Q. suber κυριαρχεί στο δασικό οικοσύστημα εις βάρος του Q. canariensis διότι ευνοείται από την διαχείριση καθώς αυτό οφείλεται για την παραγωγή φελλού και επομένως είναι είδος με μεγάλη οικονομική σημασία.