Πράξεις συμπόνοιας από αρουραίους

Για πολλά χρόνια η συμπεριφορά του ανθρώπου να βοηθάει κάποιο συνάνθρωπό του που βρίσκεται σε ανάγκη θεωρούνταν μοναδικό γνώρισμα. Τα τελευταία χρόνια υπάρχουν ενδείξεις ότι και αρκετά πρωτεύοντα θηλαστικά προβαίνουν σε αυτή τη συμπεριφορά, αποκαθηλώνοντάς μας για ακόμα μία φορά από την πρωτοκαθεδρία μας. Μία νέα μελέτη όμως δείχνει ότι τέτοιου είδους συμπεριφορές εμφανίστηκαν σε ακόμη πιο πρώιμα εξελικτικά στάδια της ζωής και συγκεκριμένα υπήρχαν ήδη από τα τρωκτικά.

Οι ερευνητές έκαναν το εξής απλό πείραμα. Τοποθέτησαν σε μία ειδική "αρένα" δύο αρουραίους που φυσιολογικά μοιράζονταν ένα κοινό κλουβί. Το ένα ζώο κρατούνταν "φυλακισμένο" σε ένα ειδικό κλουβί, ένα σωλήνα ουσιαστικά που έκλεινε από τη μία μεριά με πορτάκι, το οποίο μπορούσε να ανοίξει μόνο από έξω. Το δεύτερο ζώο ήταν ελεύθερο μέσα στην αρένα, και μπορούσε να δει και να ακούσει το άλλο που ήταν στο ειδικό κλουβί.

Παρατήρησαν λοιπόν οι ερευνητές πως ο ελεύθερος αρουραίος ήταν σε μεγαλύτερη ταραχή όταν στο κλουβί υπήρχε κάποιο ζώο, παρά όταν ήταν άδειο, αποβάλλοντας έτσι την αμφιβολία των ερευνητών μήπως η συμπεριφορά του ζώου εξηγούνταν απλώς από την παρουσία του άγνωστου κλουβιού. Η αντίδραση αυτή ταιριάζει με την έννοια της "συναισθηματικής μετάδοσης", ένα φαινόμενο που παρατηρείται σε άνθρωπο και ζώα, και αναφέρεται στο συμμερισμό από ένα άτομο του φόβου, της αγωνίας ή ακόμα και του πόνου που αισθάνεται κάποιο άλλο άτομο.

Οι αρουραίοι όμως δεν έμειναν μόνο στη συναισθηματική μετάδοση. Πήγαν ένα βήμα παραπέρα όταν αφότου επιβλήθηκαν στη ίδια διαδικασία για αρκετές μέρες, κατάφεραν τελικά μόνοι τους να μάθουν πως να απελευθερώνουν τον άλλο αρουραίο. Αφού κατάφεραν να το μάθουν αυτό (κάτι που ανακάλυψαν και έμαθαν μόνοι τους, δεν το διδάχθηκαν) πήγαιναν αμέσως να τον ελευθερώσουν όταν βρίσκονταν ξανά κάτω από τις ίδιες συνθήκες.



Στη συνέχεια, για να εξακριβώσουν οι ερευνητές τα κίνητρα που οδηγούν τα ζώα σε αυτή τη συμπεριφορά προέβησαν σε μια σειρά νέων πειραμάτων. Έτσι, όταν τοποθέτησαν στο κλουβί αντί για ένα ζωντανό αρουραίο ένα ομοίωμά, οι αρουραίοι έδειξαν να μην ενδιαφέρονται να προβούν σε συμπεριφορά απελευθέρωσης. Με μερικά ακόμα παρόμοια πειράματα κατέδειξαν ότι τελικά ο λόγος για αυτήν την πράξη είναι ουσιαστικά η συμπόνοια που νοιώθουν για το άλλο ζώο, το οποίο προσπαθούν στην τελική να απαλλάξουν από τη δυσκολία του.

Ένα άλλο πολύ σημαντικό εύρημα που ενίσχυσε αυτήν την πεποίθηση είναι το γεγονός ότι όταν στην ίδια αρένα τοποθετήθηκαν δύο κλουβιά, με το ένα να έχει έναν "φυλακισμένο¨αρουραίο και το άλλο ένα κομμάτι σοκολάτας, τα ζώα ήταν εξίσου πιθανό να ελευθερώσουν πρώτα το άλλο ζώο και μετά να φάνε την σοκολάτα, παρόλο που θα μπορούσαν πρώτα να απολαύσουν τη λιχουδιά και μετά να προβούν στην πράξη συμπόνοιας.

Το επόμενο βήμα των ερευνητών είναι να εξακριβώσουν τις αιτίες για τις οποίες κάποιοι αρουραίοι του πειράματος προέβησαν σε αυτή τη συμπεριφορά, ενώ κάποιοι άλλο όχι. Πρώιμα αποτελέσματα προτείνουν ότι τα θηλυκά είναι πιο πιθανό να βοηθήσουν τον εγκλωβισμένο αρουραίο, κάτι που πιθανώς να σχετίζεται με τα συναισθήματα της μητρότητας.

Πολύ σημαντικά είναι το λόγια ενός εκ των συγγραφέων της εργασίας. Λέει λοιπόν πως "όταν δρούμε χωρίς συμπόνοια δρούμε στην ουσία ενάντια στη βιολογική κληρονομιά μας. Αν οι άνθρωποι άκουγαν και δρούσαν συχνότερα σύμφωνα με τη βιολογική κληρονομιά τους, θα βρισκόμασταν σίγουρα σε καλύτερη κατάσταση".

Προσαρμογή από ScienceDaily

Πετρέλαιο στη θάλασσα

Κάθε χειμώνα η θάλασσα του Θερμαϊκού κόλπου κατακλύζεται από πουλιά. Γλάροι, κορμοράνοι, αλλά ακόμα και πελεκάνοι, κύκνοι, λαμπροβούτια, θαλασσοκόρακες και κάποια είδη παπιών. Για μένα ένα από τα εντυπωσιακότερα είναι τα μαυροβουτηχτάρια. Είναι τα μοναδικά (μαζί με τους κορμοράνους) που πλησιάζουν πολύ την προβλήτα και έτσι μπορείς να τα παρατηρείς χωρίς κιάλια καθώς βουτούν συνέχεια για τροφή. Όσοι δεν τα έχετε παρατηρήσει ποτέ, αξίζει τον κόπο μια βόλτα.

Με λύπη διάβασα χθες για 9 μαυροβουτηχτάρια νεκρά λόγω πετρελαίωσης. Δυστυχώς στο Θερμαϊκό έχει συμβεί και άλλες φορές ανάλογο, σε τέτοια έκταση όμως νομίζω πρώτη φορά.

Μη πάει το μυαλό σας σε διαρροές πετρελαίου από την Bp ή σε ατυχήματα τύπου Exxon Valdez. Μάλλον πρόκειται απλά για την τακτική του ξεπλύματος των δεξαμενών των πλοίων στα ανοιχτά των θαλασσών όπου κανείς δεν μπορεί να σε καταλάβει και καταγγείλει. Με αυτό το ξέπλυμα πάντα διαφεύγει μια ποσότητα πετρελαίου στο νερό η οποία είναι επιζήμια για τα οικοσυστήματα της περιοχής, ενώ επιπλέον το πετρέλαιο αυτό πολλές φορές ξεβάλεται σε ακτές απειλώντας έτσι ακόμα και τους λουόμενους Ένα παράδειγμα είναι ο φημισμένος Μπάλος στην Κρήτη, όπου τα βράχια στην περιοχή είναι καλυμμένα με πίσσα.

Το πιο σημαντικό σημείο στο θέμα αυτό είναι ότι αν και όλοι συγκινούμαστε και ευαισθητοποιούμαστε όταν συμβαίνει κάποιο ατύχημα με αποτέλεσμα τη διαρροή πετρελαίου στη θάλασσα, οι ποσότητες που προέρχονται από τέτοια περιστατικά δεν αποτελούν παρά μόνο το 3% του συνολικού πετρελαίου που διαφεύγει στη θάλασσα. Έτσι, αν και τοπικά προκαλούν όντως αλλαγές στα οικοσυστήματα (πιθανώς όχι τόσο μεγάλη καταστροφή όσο πιστεύουμε), σε μακροκλίμακα οι συνέπείες τους δεν είναι τόσο μεγάλες.

Από την άλλη, η διαφυγή πετρελαίου από τις δεξαμενές και τα ύφαλα των πλοίων αποτελεί του 15% της ολικής ποσότητας πετρελαίου στη θάλασσα, ενώ τα βιομηχανικά απόβλητα ευθύνονται για το 62%! Αυτό το 15% που χάνεται από τα πλοία είναι πολύ περισσότερο κατανεμημένο στη θάλασσα συγκριτικά με τα ατυχήματα που είναι περισσότερο περιορισμένα χωρικά. Είναι αναμενόμενο περισσότερο τέτοιο πετρέλαιο να είναι και αυτό που φτάνει στις ακτές, ειδικά σε περιοχές με έντονα ρεύματα.

Από όπου και να προέρχεται βέβαια το πετρέλαιο στη θάλασσα (το 10% λ.χ. είναι φυσικής προέλευσης, θα υπήρχε και χωρίς εμάς) είναι πάντα θλιβερό να βλέπεις ζώα να πεθαίνουν εξαιτίας αυτού.

Ταξιδιάρικα πουλιά...όλο εκπλήξεις

Η δακτυλίωση των πτηνών είναι μία τεχνική που χρησιμοποιείται ευρέως για τη μελέτη τους. Με αυτήν, τοποθετείται ένα διακριτικό (συνήθως καλείται δαχτυλίδι) σε ένα σημείο στο σώμα του πουλιού, ώστε αυτό αφενός να μην επηρεάζει την επιβίωση του ζώου, αλλά και να είναι διακριτό σε πιθανή επαναπαρατήρηση του πτηνού. Συχνά για τα μικρόπουλα και τα μικρόσωμα γενικά πουλιά χρησιμοποιούνται δαχτυλίδια στο πόδι, τα οποίο με κάποιο κωδικό που φέρουν μπορεί να γίνει ανάκτηση δεδομένων σχετικά με το πού δακτυλιώθηκε αυτό το πουλί, πότε, τι ηλικία και τι βάρος είχε τότε και άλλα πολλά.

Μία πολύ σημαντική χρήση τη δακτυλίωσης των πουλιών είναι η μελέτη της μεταναστευτικής συμπεριφοράς τους. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε πως η πρώτη τεκμηρίωση της μετανάστευσης μεγάλων αποστάσεων ήρθε το 1822 όταν στη Γερμανία παρατηρήθηκαν πελαργοί που έφεραν τμήματα από βέλη στο σώμα τους, βέλη όμως που ανιχνεύονταν μόνο σε φυλές της Αφρικής.

Μία πολύ ενδιαφέρουσα πληροφορία που μπορεί να ανακτήσει κανείς μελετώντας το αρχείο των διακτυλιώσεων είναι η μακροβιότητα των πουλιών. Αν για παράδειγμα δακτυλιωθεί ένας νεοσσός κάποιου είδους και εν συνεχεία αν κατά τύχη επαναβρεθεί μετά από μερικά χρόνια (ζωντανός ή νεκρός) με σιγουριά μπορούμε να πούμε ότι το είδος αυτό έχει τη δυνατότητα να ζήσει τουλάχιστον τόσα χρόνια. Φυσικά και η τιμή αυτή δεν μπορεί να είναι απόλυτη, αποτελεί όμως μια πολύ αξιόλογη εκτίμηση.

Από το αρχείο της EURING, του Ευρωπαϊκού οργανισμού συντονισμού της δακτυλίωσης στην Ευρώπη, μπορεί κανείς να βρει δεδομένα μακροβιότητας για τα περισσότερα είδη πουλιών που απαντούν στην Ευρώπη. Ακολουθούν κάποια παραδείγματα, όπου πατώντας στο όνομα του πουλιού μπορείτε να δείτε την εικόνα του.

Το σπουργίτι (Passer domesticus) λοιπόν, έχει βρεθεί να ζει μέχρι 19 χρόνια και 9 μήνες, ενώ η δεκαοκτούρα (Streptopelia decaocto) 17 χρόνια και 8 μήνες. Ο κοκκινολαίμης (Erithacus rubecula) που κάθε χειμώνα μας παίρνει τα αυτιά στα πάρκα με τα τιτιβίσματά του ζει τουλάχιστον 19 χρόνια, ενώ το αηδόνι (Luscinia megarhynchos) περίπου 11. Ένα άλλο πολύ κοινό πουλί των πόλεων, η κουρούνα (Corvus corone), ζει και αυτή περίπου 19 χρόνια, ενώ κάποια αρπακτικά όπως η γερακίνα (Buteo buteo) και ο χρυσαετός (Aquila chrysaetos) ζουν 29 και 32 χρόνια αντίστοιχα.

Το ρεκόρ μακροζωίας το κατέχει ο Μύχος του Ατλαντικού (Puffinus puffinus) που παρατηρήθηκε από δακτυλιωτή όντας ακόμα ζωντανός στα 51 του χρόνια. Στον αντίποδα, μικρό προσδόκιμο ζωής έχουν κάποια άλλα είδη, όπως η καμπίσια πέρδικα (Perdix perdix) και ο χρυσοβασιλίσκος (Regulus regulus) με 5 χρόνια.

Μία ακόμη πολύ ενδιαφέρουσα πτυχή της μεταναστευτικής συμπεριφοράς που φανερώνεται από τις δακτυλιώσεις είναι η ταχύτητα με την οποία μπορεί να μετακινείται κάποιο πουλί. Από το Ελληνικό Κέντρο Δακτυλίωσης Πουλίων (Ε.Κ.Δ.Π.) αυτή τη φορά διαβάζουμε για ένα μαυροσκούφη (Sylvia atricapilla) που μέσα σε μία εβδομάδα ταξίδεψε από τη Νορβηγία στη Ελλάδα και συγκεκριμένα στη Λέσβο. Έτσι κάλυψε 2.875 χλμ, ταξιδεύοντας κάθε μέρα κατά μέσο όρο 411 χλμ! Μία κιτρινοσουσουράδα (Motacilla flava) ξεκίνησε το ταξίδι της από τη Νιγηρία και σε 8 ημέρες βρέθηκε στο Κολυμβάρι Χανίων, καλύπτοντας 322 χλμ κάθε μέρα.

Ακόμα, πολύ εντυπωσιακές είναι και οι απόλυτες αποστάσεις που έχουν βρεθεί να διανύουν διάφορα πουλιά που εντοπίστηκαν στην Ελλάδα, με κορυφαία επίδοση αυτή ενός πελαργού (Ciconia ciconia) που δακτυλιώθηκε στην Καρδίτσα και επανευρέθηκε στο Δυτικό Ακρωτήριο της Νοτίου Αφρικής (7.884 χλμ). Πολλά είδη παπιών που δακτυλιώθηκαν στη Σιβηρία έχουν βρεθεί σε λίμνες τις Ελλάδας, έχοντας διανύσει δηλαδή συνολικά 4 με 5.000 χλμ!

Βέβαια, τέτοιου είδους στοιχεία προκύπτουν πλέον και με πιο σύγχρονα μέσα, όπως η τοποθέτηση πομπών στα ζώα και η παρακολούθηση της κάθε τους κίνησης μέσω δορυφόρου. Τέτοιες μέθοδοι δεν συνίστανται για μακροχρόνιες μελέτες, καθώς οι πομποί έχουν μία ημερομηνία λήξης, ενώ είναι και πολύ ακριβότεροι από τη μελέτη με τα δαχτυλίδια. Αφήστε που η δακτυλίωση πουλιών είναι μία πολύ ευχάριστη, "ρομαντική" και μερακλήδικη διαδικασία για τους λάτρεις των πτηνών.

Κλέφτες πιγκουίνοι

Υπάρχουν αρκετοί που θεωρούν τις σχέσεις που υπάρχουν σε μια βιοκοινότητα να αποτελούν τη βάση για μια πιο ηθική ζωή, την οποία πρέπει να υιοθετήσει ο άνθρωπος στην δική του κοινωνία. Έτσι, δεν θα υπάρχουν πράξεις όπως το κλέψιξο, οι πόλεμοι, η εξαπάτηση γενικότερα. Αυτό φυσικά είναι τέραστια παρεξήγηση. Τίποτα από αυτά δεν ισχύει στο ζωϊκό βασίλειο. Αντίθετα, πολλά είναι τα παραδέιγματα που μας δείχνουν ότι η εξαπάτηση αποτελεί ένα πολύ βασικό κομμάτι της συμπεριφοράς σε πολλά είδη ζώων. Για του λόγου το αληθές δείτε το απολαυστικό βίντεο:

Εξελικτική αιτιολόγηση καρδιακών επεισοδίων στα θηλαστικά

Μπορούν τα πουλιά να υποστούν καρδιακά επεισόδια; Μία νέα μελέτη προτείνει ότι οι καρδιαγγειακές ασθένειες μπορεί να είναι μία ατυχής συνέπεια στην εξέλιξη των θηλαστικών. Συγκεκριμένα, προτείνεται ότι τα αιμοπετάλια του αίματος που είχαν προσφέρει στα αρχέγονα θηλαστικά ένα εξελικτικό πλεονέκτημα, τώρα προδιαθέτουν τους ανθρώπους σε καρδιαγγειακές ασθένειες.

Η σημασία των αιμοπεταλίων είναι μεγάλη, καθώς προστατεύουν τους οργανισμούς από απώλεια αίματος αλλά και λοιμώξεις όταν εμφανίζεται κάποιος τραυματισμός. Συνεπώς είναι πολύ λογικό κάποιος να αναρωτηθεί γιατί αιμοπετάλια υπάρχουν μόνο στο αίμα των θηλαστικών.

Εκτός όμως από την αποτροπή της αιμορραγίας τα αιμοπετάλια είναι υπεύθυνα και για τη δημιουργία θρόμβων σε περιοχές αιμοφόρων αγγείων όπου υπάρχουν πλάκες αθηροσκλήρωσης. Έτσι, φέρουν μεγάλη ευθύνη για την εμφάνιση καρδιακών και εγκεφαλικών επεισοδίων.

Παρά όμως τη σημαντικότητά τους, τα αιμοπετάλια απαντώνται μόνο στα θηλαστικά, ενώ κατώτερα σπονδυλωτά, όπως τα πτηνά, φέρουν τα λεγόμενο θρομβοκύτταρα. Αυτά, αν και διπλάσια σε μέγεθος συγκριτικά με τα αιμοπετάλια, εμφανίζουν πολύ χαμηλότερες συγκεντρώσεις στην πρωτεΐνη "υποδοχέας του ινωδογόνου" (fibrinogen receptor), αλλά και πλήρη ανεπάρκεια στον υποδοχέα της διφωσφορικής αδενοσίνης (ADP receptor) που δρουν στο μονοπάτι που είναι απαραίτητο για τη δημιουργία αποφρακτικών θρόμβων στο αρτηριακό σύστημα.

Έτσι, οι ερευνητές έδειξαν ότι τα θρομβοκύτταρα δεν είναι ικανά να σχηματίζουν τρισδιάστατες συναθροίσεις, ένα πολύ σημαντικό βήμα στην παθογένεση των εγκεφαλικών και καρδιακών επεισοδίων. Από την άλλη βέβαια, τα θρομβοκύτταρα δεν ήταν αρκετά αποδοτικά στην δημιουργία φραγμών σε τραυματισμούς για την αποφυγή έντονης αιμορραγίας.

Συνεπώς, είναι λογικό να εικασεί κάποιος (μένει να ελεγχθεί από άλλα πειράματα) ότι τα αιμοπετάλια έδωσαν ένα εξελικτικό πλεονέκτημα στα αρχαϊκά θηλαστικά συγκριτικά με τα άλλα σπονδυλωτά σε ότι αφορά την αντιμετώπιση των τραυμάτων. Τώρα το ότι στη συνέχεια αυτό έχει αποδειχθεί σχεδόν ολέθριο για τον σύγχρονο άνθρωπο είναι θέμα τρόπου ζωής, που κατόρθωσε πλέον να μετατρέψει τα "εξελικτικά μας πλεονεκτήματα" σε μειονεκτήματα.

Άρθρο σε ελεύθερη απόδοση από ScienceDaily

Μαντζουράνα, η θεραπευτική

Η μαντζουράνα Origanum majorana L. είναι αυτοφυές ποώδες αρωματικό φυτό της Μεσογείου συγγενικό της ρίγανης. Τα άνθη της είναι φαιά με λέπια και ανθίζει από Ιούλιο μέχρι Σεπτέμβριο. Από την αρχαιότητα καλλιεργείται στην Ελλάδα εξαιτίας των φαρμακευτικών της ιδιοτήτων. Ο Ιπποκράτης χρησιμοποιούσε την μαντζουράνα σαν αντισηπτικό. Επίσης, χρησιμοποιείται στη μαγειρική, στη ζαχαροπλαστική, στην αρωματοποιία.

Η μαντζουράνα είναι καλή πηγή ιχνοστοιχείων, μετάλλων και βιταμινών και δρα ως τονωτικό αλλά και καταπραϋντικό του νευρικού συστήματος. Επιπλέον, το ρόφημα μαντζουράνας καταπραΰνει το βήχα.

Συνταγή: βράζουμε ένα κουταλάκι αποξηραμένης μαντζουράνας σε νερό για λίγα λεπτά. Καταπραΰνει το βήχα, συνταγή της γιαγιάς μου για να σταματήσει το βήχα που είχα όταν ήμουν άρρωστη από κοκκύτη. Πραγματικά αποτελεσματικό!

Η ευφυία των κουρούνων

Όπως όλοι πιθανώς να γνωρίζεται αρκετά συχνά επιχειρείται η θανάτωση κάποιων ζώων που λόγω της στενής σχέσης τους με τον άνθρωπο αυξάνουν εκθετικά τους πληθυσμούς τους και έτσι δημιουργούν προβλήματα σε πληθυσμούς άλλων ζώων. Το φαινόμενο αυτό εφαρμόζεται αρκετά συχνά και στην Ελλάδα, ενώ επιπλέον μερικές φορές είναι τέτοια η ανάγκη να περιοριστεί κάποιος πληθυσμός που η θανάτωση λαμβάνει χώρα από επιστήμονες. Πιθανώς όμως, στα αστικά περιβάλλοντα που τα προβλήματα προς άλλους πληθυσμούς δεν είναι τόσο μεγάλα, είναι καλό να υπάρχουν καινοτόμες ιδέες για μια πιο αρμονική συνύπαρξη. Βλέποντας αυτό το βίντεο θα καταλάβετε ακριβώς τι εννοώ.