Απόδραση γονιδίων από ΓΤΟ

Η δημιουργία των πρώτων διαγονιδιακών οργανισμών γύρω στο 1970 έδωσε την αφορμή για να ξεκινήσει η κουβέντα γύρω από τους κινδύνους που θα μπορούσαν να προκύψουν από τη χρήση τους, μία κουβέντα που συνεχίζεται ακόμα και σήμερα. Στο πλαίσιο αυτό θα αναφερθούμε στο πρόβλημα που μπορεί να προκύψει από τη "απόδραση" γονιδίων από Γενετικά Τροποποιημένους Οργανισμούς (ΓΤΟ) στο περιβάλλον, μέσω μιας διαδικασίας που ονομάζεται "Γονιδιακή Ροή".

Αρχικά, ως γονιδιακή ροή αναφέρεται η εισαγωγή γονιδίων στη γενετική δεξαμενή ενός πληθυσμού από έναν ή περισσότερους άλλους πληθυσμούς. Ο κύριος τρόπος με τον οποίο επιτυγχάνεται η ροή αυτή είναι με τη μεταφορά γύρης, ενώ έχει αναφερθεί ότι στο φαινόμενο αυτό συμβάλει και η διασπορά των σπερμάτων. Βέβαια, για να συμβεί η ροή γονιδίων μεταξύ πληθυσμών, αυτοί πρέπει να γειτνιάζουν, να επικαλύπτονται οι περίοδοι άνθισής τους και να μπορούν να διασταυρωθούν δίνοντας γόνιμους απογόνους. Πολύ σημαντική παράμετρος στη γονιδιακή ροή είναι το αναπαραγωγικό σύστημα των φυτών, καθώς σε φυτά που αναπαράγονται κυρίως με αυτογαμία είναι αναμενόμενο να εμφανίζουν χαμηλότερη γονιδιακή ροή. Επιπλέον, είναι απαραίτητη η μακροπρόθεσμη διατήρηση του γονιδίου στον πληθυσμό δέκτη. Ειδικά στην περίπτωση που η ροή λαμβάνει χώρα μεταξύ πληθυσμών με διαφορετική πλοειδία είναι απαραίτητο να συμβούν διασταυρώσεις των υβριδίων με άτομα του άγριου πληθυσμού.

Ως γενετικά τροποποιημένοι οργανισμοί προσδιορίζονται αυτοί στους οποίους το γενετικό υλικό έχει υποβληθεί σε τροποποιήσεις, μέσω τεχνικών γενετικής μηχανικής. Η πιο συχνά αναφερόμενη και αυτή που απασχολεί την παρούσα αναφορά είναι η εισαγωγή κάποιου αλληλομόρφου σε ένα οργανισμό από κάποιον άλλο. Οι κύριες γενετικές τροποποιήσεις στα καλλιεργούμενα φυτά είναι αυτές που προσδίδουν ανοχή στα ζιζανιοκτόνα και εντομοκτόνο δράση στους οργανισμούς που τα φέρουν και αυτές έχουν μελετηθεί ως προς τις πιθανές επιπτώσεις τους λόγω γονιδιακής ροής.

Γενικά, η γονιδιακή ροή δεν είναι ένα φαινόμενο που εμφανίστηκε με την ανάπτυξη των γενετικά τροποποιημένων οργανισμών, αλλά είναι ένα φυσικό φαινόμενο που λαμβάνει χώρα τόσο μεταξύ άγριων πληθυσμών όσο και μεταξύ καλλιεργούμενων φυτών διαφορετικών ποικιλιών, αλλά και καλλιεργούμενων φυτών και άγριων συγγενών τους ή ζιζανίων. Βέβαια, με την εισαγωγή αλληλομόρφων με τη γενετική μηχανική έχουν εκφραστεί ανησυχίες για πιθανές επιπτώσεις στο περιβάλλον από αύξηση της αρμοστικότητας του δέκτη του γονιδίου, ή μείωση της γενετικής ποικιλότητας έως ακόμα και εξαφάνιση του άγριου πληθυσμού δέκτη, ενώ υπάρχουν και ανησυχίες για πιθανή μόλυνση των μη γενετικά τροποποιημένων καλλιεργειών.

Τέλος, παρόλο που η πλειονότητα των μελετών επικεντρώνεται σε εκτιμήσεις κινδύνου, για την αντιμετώπιση της γονιδιακής ροής έχουν προταθεί και κάποιες πρακτικές που στοχεύουν κυρίως στη διαχείριση της διασποράς της γύρης. Αυτές περιλαμβάνουν πρωτίστως τη δημιουργία άγονων ζωνών ή παγίδων γύρης γύρω από τις γενετικά τροποποιημένες καλλιέργειες. Σε κάθε περίπτωση όμως οι πρακτικές αυτές κρίνονται ανεπαρκείς, διότι δεν είναι δυνατόν με αυτά τα μέσα να ελεγχθεί η διασπορά της γύρης.

Η περίπτωση του γενετικά τροποποιημένου ρυζιου (Oryza sativa)

Ας δούμε όμως το φαινόμενο αυτό μέσα από ένα παράδειγμα. Το ρύζι είναι ένα ευρέως καλλιεργούμενο φυτό με ιδιαίτερη οικονομική σημασία ειδικά σε χώρες της ΝΑ Ασίας ενώ η κύρια γενετική τροποποίηση που παρατηρείται σε αυτό αφορά στην ανοχή σε ζιζανιοκτόνα. Το ρύζι είναι κυρίως αυτογονιμοποιούμενο φυτό και για το λόγο αυτό αναμένεται να παρουσιάζει χαμηλά ποσοστά γονιδιακής ροής. Σημαντικό είναι στη συνέχεια να αναγνωριστούν οι συμβατοί συγγενείς με τους οποίους θα μπορούσε να εμφανίσει ροή γονιδίων. Συνήθως οι συγγενείς χωρίζονται σε τρεις ομάδες σε σχέση με την κατάταξη που βασίζεται στην γονιδιακή δεξαμενή για τα καλλιεργούμενα είδη, με την πρώτη να περιλαμβάνει τους πρόγονους του καλλιεργούμενου ρυζιού, καθώς και άλλα στενά συγγενικά είδη άγριου ρυζιού αλλά και ζιζανίων, όπως το κόκκινο ρύζι (Oryza sativa f. spontanea) που φέρουν το γένωμα ΑΑ. Η δεύτερη ομάδα περιλαμβάνει λιγότερο συμβατούς συγγενείς, κυρίως πιο απομακρυσμένα είδη του γένους Oryza, ενώ στην τρίτη υπάρχουν είδη άλλων γενών που περιλαμβάνονται όμως στη φυλή Oryzaea. Τέλος, είναι απαραίτητο να καθοριστεί η επικάλυψη με αυτά τα συγγενικά είδη, που όπως φαίνεται για το ρύζι είναι πολύ μεγάλη. Παρ’ όλα αυτά η παρατηρούμενη γονιδιακή ροή τόσο μεταξύ καλλιεργούμενων φυτών, όσο και μεταξύ των άγριων ή ζιζάνιων συγγενών τους είναι μικρή, πρωτίστως διότι το είδος αυτό είναι αυτόγαμο.

Παρά τη μικρή γονιδιακή ροή, έχουν εκφραστεί ανησυχίες για μετάβαση του γονιδίου που προσδίδει ανθεκτικότητα στα ζιζανιοκτόνα σε ζιζάνια, όπως στο κόκκινο ρύζι (Oryza sativa f. spontanea) που ανήκει στο ίδιο είδος με το καλλιεργούμενο ρύζι (Oryza sativa). Έχουν βρεθεί απόγονοι διασταύρωσης καλλιεργούμενου ρυζιού με κόκκινο ρύζι οι οποίοι έφεραν το γονίδιο για την ανοχή στα ζιζανιοκτόνα. Παρόλο που ο ρυθμός των διασταυρώσεων αυτών είναι μικρός, θεωρείται ότι λόγω της επιλεκτικής πίεσης που υπάρχει στα αγροτικά οικοσυστήματα από τη χρήση των ζιζανιοκτόνων είναι πιθανό αυτού του είδους οι απόγονοι να ευνοηθούν οδηγώντας έτσι στη διατήρηση του γονιδίου στον πληθυσμό. Η εμφάνιση ανθεκτικών στα ζιζανιοκτόνα ζιζανίων μπορεί να έχει πολύ μεγάλες οικονομικές συνέπειες στην καλλιέργεια ρυζιού.

Από την άλλη, θεωρείται ότι η διασταύρωση μεταξύ γενετικά τροποποιημένου ρυζιού και άγριων συγγενών του μπορεί να οδηγήσει στη μείωση της γενετικής ποικιλότητας των τελευταίων, ακόμα και στην εξαφάνισή τους όταν πρόκειται για μικρού μεγέθους πληθυσμούς. Βέβαια, στο φυσικό περιβάλλον δεν υπάρχει η επιλεκτική πίεση από τη χρήση ζιζανιοκτόνων και έτσι τα υβρίδια δεν εμφανίζουν κάποια αύξηση στην αρμοστικότητά τους ώστε να υπάρχει πιθανότητα να συμβούν τα προαναφερθέντα.

Συνεπώς, φαίνεται πως ο μόνος πιθανός κίνδυνος που πρέπει να αντιμετωπισθεί διαχειριστικά είναι η διασταύρωση μεταξύ του καλλιεργούμενου ρυζιού και των ζιζανίων συγγενών του. Για να επιτευχθεί αυτό έχει προταθεί ο θερισμός με τα κατάλληλα μέσα και την κατάλληλη εποχή ώστε να μη διαφεύγουν σπέρματα από μια τέτοια διασταύρωση, αλλά και η διακοπή της καλλιέργειας για λίγο καιρό ώστε να φυτρώσουν σπέρματα που πιθανώς διέφυγαν και να αντιμετωπισθούν έπειτα με τη χρήση κάποιου άλλου ζιζανιοκτόνου. Οι μέθοδοι όμως αυτοί είναι αμφιβόλου ποιότητας, καθώς είναι πολύ δύσκολο να φέρουν τα επιθυμητά αποτελέσματα.

Νέα δεδομένα σχετικά με τις επιδράσεις της κλιματικής αλλαγής

Η κλιματική αλλαγή εκτός του ότι αναμένεται να επηρεάσει τη ζωή όλου του κόσμου σε πολλά επίπεδα ήδη έχει σίγουρα επηρεάσει τις συζητήσεις μας. Από την κουβέντα στον καφέ όπου κάποιος θα πει "Το τρελάναμε το κλίμα, Δεκέμβρη μήνα με το κοντομάνικο κυκλοφορούμε ακόμα" και κάποιος άλλος θα του απαντήσει "Μη λες βλακείες, εγώ δεν πιστεύω ότι ο καιρός τα έχει παίξει επειδή φταίει ο άνθρωπος" μέχρι διαμάχες επιστημόνων για το κατά πόσο παρατηρείται όντως αλλαγή στο κλίμα ή για το αν για την αλλαγή αυτή ευθύνονται οι δραστηριότητες του ανθρώπου. Πολύ κουβέντα λοιπόν και πολύ σιγουριά από όλες τις αντικρουόμενες απόψεις.

Σε περίπτωση όμως που το κλίμα όντως αλλάζει και η θερμοκρασία αυξάνεται παγκοσμίως ένα είναι δεδομένο και δύσκολα χωράει κουβέντα (η μάλλον ήταν δεδομένο και δύσκολα χωρούσε κουβέντα...). Αυτό είναι ότι το ζώα και τα φυτά του πλανήτη θα προσπαθήσουν να μετακινηθούν προς νέες περιοχές όπου εμφανίζουν πλέον παρόμοιες κλιματικές συνθήκες με τις περιοχές όπου διαβιούσαν πριν. Οι περιοχές αυτές όπως είναι λογικό είναι τα μεγαλύτερα γεωγραφικά πλάτη αλλά και τα μεγαλύτερα υψόμετρα. Έτσι, προκύπτει θέμα εξαφάνισης πολλών ειδών που είτε δεν έχουν μεγάλες ικανότητες διασποράς είτε δεν μπορούν να πάνε σε πιο ψυχρά κλίματα, όπως για παράδειγμα είδη που διαβιούν στην βόρεια περιοχή της Μεσογείου.

Μια νέα μελέτη όμως που δημοσιεύεται στο περιοδικό Science υποδεικνύει ότι φυτά αντί να διασπείρονται σε μεγαλύτερα υψόμετρα καθώς η θερμοκρασία αυξάνεται μετακομίζουν στα χαμηλότερα. Αυτό συμβαίνει γιατί μαζί με την αύξηση της θερμοκρασίας αυξήθηκαν και οι κατακρημνίσεις. Έτσι, οι υγρότερες συνθήκες που επικρατούν πλέον επιτρέπουν στα φυτά να αναπτύσσονται σε θερμότερες περιοχές, όπου πριν αδυνατούσαν. Το γεγονός αυτό θέτει νέα δεδομένα σε όσους διαχειρίζονται και αποφασίζουν για τη χρήση των γαιών, αλλά και σε όσους ασχολούνται με ανάπτυξη μοντέλων πρόβλεψης γύρω από την κλιματική αλλαγή.

Απώλεια δικαιωμάτων και ανάπτυξη

Μετά από καιρό επιστροφή στις αναρτήσεις! Το διάλειμμα μάλλον ήταν απαραίτητο, γιαυτό εξάλλου και εμφανίστηκε ξαφνικά και απροειδοποίητα. Σήμερα λοιπόν θα ασχοληθώ με ένα θέμα που αν και έπαψε να είναι μόδα εδώ και λίγο καιρό θεωρώ ότι είναι πολύ σημαντικό, όχι μόνο από περιβαλλοντικής σκοπιάς, αλλά σίγουρα και από ηθικής.

Ο προβληματισμός που θα καταθέσω αφορά στον παραγκωνισμό των θεμάτων διαχείρισης και διατήρησης του φυσικού περιβάλλοντος στα νέα οικονομικά δεδομένα που επικρατούν στη χώρα μας τον τελευταίο περίπου χρόνο. Το περιβάλλον ενός ανθρώπου περικλείει έννοιες όπως το οικογενειακό, το εργασιακό, το κοινωνικό, το οικονομικό, το τεχνητό αλλά και το φυσικό περιβάλλον. Όλα αυτά εμπεριέχουν κάποιες αξίες για τον άνθρωπο αλλά και παρέχουν υπηρεσίες, που στην περίπτωση του φυσικού περιβάλλοντος πολλές φορές είτε είναι άγνωστες είτε λησμονούνται.


Από την άλλη έχουμε τη δεινή οικονομική κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει η χώρα μας ειδικά τον τελευταίο καιρό όπου κάποιοι εκτός Ελλάδας"διαχειριστές" κανονίζουν πλέον τις τύχες μας. Αυτό λοιπόν που προτείνουν για να ανακάμψουμε από το τέλμα είναι η ανάπτυξη (πόσες φορές μπορεί να ακούμε αυτήν την λέξη τελευταία, λες και μιλάμε για κάτι που δεν είναι αυτονόητο...), κάτι που όπως φαίνεται στην χώρα μας επιχειρείται να επιτευχθεί στην πράξη κυρίως με κατασκευή μονάδων που σχετίζονται με την ενέργεια (ΑΠΕ, πετρέλαιο και φυσικό αέριο) είτε με εγκαταστάσεις τουριστικές (η βαριά βιομηχανία μας).

Όλα αυτά όμως πρέπει να γίνουν γρήγορα γιατί αλλιώς χανόμαστε! Και φυσικά στην Ελλάδα γρήγορα σημαίνει βιαστικά, άρα και επιπόλαια. Έτσι φτάσαμε να μαθαίνουμε για το φαστ τρακ και άλλες παρόμοιες διαδικασίες. Αυτό αναπόφευκτα θα οδηγήσει σε ελάττωση των αξιώσεων που έχουμε σαν κοινωνία, εργασιακές, οικονομικές αλλά και περιβαλλοντικές. Στην τελευταία περίπτωση είναι πιθανό να έχουμε υποεκτίμηση των επιπτώσεων που μπορεί να έχει ένα έργο, όπως λ.χ. η μονάδα για το φυσικό αέριο στον Αστακό, στο φυσικό περιβάλλον της περιοχής με όλες τις συνέπειες που αυτό μπορεί να έχει.

Ο προβληματισμός μου λοιπόν είναι ο εξής: με δεδομένο ότι είναι απαραίτητο να υπάρξουν τέτοιες κινήσεις ανάπτυξης με κατασκευές που μπορεί να υποβαθμίσουν το περιβάλλον μας (με την ευρύτερη έννοια) και με δεδομένο ότι η κατάσταση στην οποία βρισκόμαστε δεν μας επιτρέπει να είμαστε εμείς οι ισχυροί παίχτες στο παιχνίδι της ανάπτυξης πόσα και ποια από τα δικαιώματά μας πρέπει να κάνουμε στην άκρη; Αυτό που με περισσότερη ευκολία νομίζω ότι θα απαντούσε η πλειονότητα των συμπατριωτών μας είναι να αφήσουμε σε δεύτερη μοίρα τα δικαιώματα που σχετίζονται με τις αξίες και τις υπηρεσίες του φυσικού περιβάλλοντος. Σωστό ή λάθος; Ας το κρίνει ο καθένας μόνος του, και εγώ ο ίδιος δεν μπορώ να πάρω ξεκάθαρα θέση. Σίγουρα διαφωνώ, αλλά από την άλλη είναι κάτι που μπορώ πολύ εύκολα να καταλάβω.

Το σημαντικότερο όπως και να χει είναι ο κόσμος να μπορέσει να έχει ενημέρωση και εν συνεχεία λόγο στις αποφάσεις, όπως αυτές που τον αφορούν. Μέσα από αυτήν την διαδικασία, και αφήνοντας απέξω την προπαγάνδα θα μπορέσουμε να φτάσουμε σε δημιουργικές και καινοτόμες λύσεις.

Δεντροφύτευση και Διανομή Φυτών στο ΑΠΘ

ΤΟ Α.Π.Θ. ΟΧΙ ΜΟΝΟ ΣΤΟΛΙΖΕΙ ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΦΥΤΕΥΕΙ ΔΕΝΤΡΑ ΣΤΟ ΚΕΝΤΡΟ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

To Α.Π.Θ., στο πλαίσιο μετατροπής του στο πρώτο οικολογικό πανεπιστήμιο της Ελλάδας, την Τετάρτη 22 Δεκεμβρίου 2010 και ώρα 10.00, βελτιώνει το μικροκλίμα και περιορίζει τη ρύπανση του κέντρου της Θεσσαλονίκης, φυτεύοντας 120 δέντρα και 500 θάμνους, όλα ελληνικά φυτικά είδη, στην περίμετρο του campus του πανεπιστημίου.

Την ίδια μέρα, στις 12.00, στην πλατεία Αριστοτέλη, μπροστά από το Κτίριο Διοίκησης του Α.Π.Θ., θα διανεμηθούν στο προσωπικό του πανεπιστημίου και σε όσους πολίτες επιθυμούν, 2.200 φυτά (πικροδάφνες, αγγελικές, τούγιες, κυπαρίσσια, σφενδάμια, μελικοκκιές, σοφόρες, μελιές, κατάλπες και λιγούστρα) από το Αγρόκτημα του Α.Π.Θ.

Η δεντροφύτευση αποτελεί το πρώτο βήμα στην ευρύτερη ανάπλαση του campus, μιας έκτασης 430 στρεμμάτων, που λόγω της θέσης του στο κέντρο της πόλης μπορεί να λειτουργήσει ως πνεύμονας πρασίνου, ένα δημόσιο αστικό πάρκο, με όλα τα περιβαλλοντικά οφέλη που προσφέρει στον πυκνά δομημένο αστικό ιστό της Θεσσαλονίκης.

Το σχέδιο ολοκληρωμένων περιβαλλοντικών παρεμβάσεων στο campus του Α.Π.Θ. περιλαμβάνει:

α) τη σταδιακή ανάπλαση των χώρων της πανεπιστημιούπολης σε ενεργά τοπία μνήμης, οικολογίας και πολιτισμού, βασισμένα στην παράδοση, τη συμμετοχή και την παιδεία φοιτητών και προσωπικού του Α.Π.Θ. αλλά και των κατοίκων της Θεσσαλονίκης.

β) εφαρμογή αειφόρων περιβαλλοντικών μεθόδων στο σχεδιασμό όπως:

- ορθολογική διαχείριση του νερού (συλλογή, αποθήκευση, επανάχρηση).

- χρησιμοποίηση των βιοκλιματικών ιδιοτήτων του πρασίνου για τη βελτίωση των συνθηκών άνεσης των ανθρώπων.

- ανάδειξη των οικολογικών και αισθητικών χαρακτηριστικών των ελληνικών φυτικών ειδών και διάδοση της χρήσης τους.

- προσπάθεια μείωσης της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και της ηχορύπανσης μέσω των φυτεύσεων.

γ) εισαγωγή καινοτόμων πρακτικών στη χρήση του πρασίνου ως εργαλείου βελτίωσης του αστικού περιβάλλοντος και τοπίου, όπως φυτεμένα δώματα, κάθετους κήπους, αστική γεωργική παραγωγή, συνέργεια κτιρίων και πράσινου κ.α.

Το Α.Π.Θ. κάνει ακόμα ένα αποφασιστικό βήμα στην περιβαλλοντική αναβάθμιση τόσο του πανεπιστημίου όσο και της πόλης της Θεσσαλονίκης. Παρακαλούνται όσοι εθελοντές επιθυμούν να βοηθήσουν στην δεντροφύτευση να δηλώσουν συμμετοχή μέχρι αύριο, Τρίτη 21 Δεκεμβρίου 2010, στις 12.00, στην ηλεκτρονική διεύθυνση ppartake@ad.auth.gr

Με εκτίμηση,

Ιωάννης Α. Μυλόπουλος, Πρύτανης ΑΠΘ

Ιωάννης Δ. Παντής, Αντιπρύτανης Οικονομικού Προγραμματισμού και Ανάπτυξης

Δέσπω Αθ. Λιάλιου, Αντιπρύτανις Ακαδημαϊκών Υποθέσεων και Προσωπικού

Σοφία Α. Κουίδου-Ανδρέου, Αντιπρύτανις Έρευνας

Μια διαφορετική αντιμετώπιση των βακτηριακών λοιμόξεων

Ως γνωστόν, όταν κάποιος ταλαιπωρείται από μία βακτηριακή λοίμωξη του χορηγούνται συνήθως αντιβιοτικά. Βέβαια, πολύ φορές, όπως και πολλά άλλα στην Ελλάδα, αυτό γίνεται σε υπερβολικό βαθμό. Οι κίνδυνοι που ελλοχεύουν από την κατάχρηση αντιβιοτικών είναι λίγο πολύ γνωστές, οπότε δεν χρειάζεται να εμβαθύνουμε (δες εδώ). Για την καταπολέμηση όμως των βακτηριακών λοιμώξεων έχει αναπτυχθεί και μία ακόμη μέθοδος την οποία ο "Δυτικός Κόσμος" σιγά σιγά ανακαλύπτει.

Η μέθοδος αυτή είναι η χορήγηση βακτηριοφάγων. Οι βακτηριοφάγοι (φάγοι) είναι ιοί που υπάρχουν κανονικά στη φύση και πλήττουν τα βακτήρια διότι για να αναπτυχθούν και να πολλαπλασιαστούν καταστρέφουν τα βακτήρια ξενιστές τους. Αυτή η δράση των βακτηριοφάγων πρωτοπαρατηρήθηκε στις αρχές του περασμένου αιώνα, αλλά δεν έγιναν προσπάθειες να αναπτυχθούν μέσα αντιμετώπισης βακτηριακών λοιμώξεων με φάγους παρά μόνο μερικές δεκαετίες αργότερα. Η χρήση των φάγων έγινε κυρίως από χώρες της Ανατολικής Ευρώπης και τις πρώην ΕΣΣΔ, με πρωτοπόρο ακόμα και σήμερα την Γεωργία (1).



Τα θετικά των φάγων έναντι των βακτηρίων είναι κυρίως η εμφάνιση ειδίκευσης απέναντι σε ένα μόνο είδος βακτηρίου, με αποτέλεσμα να μην καταστρέφει τη φυσιολογική μικροχλωρίδα του οργανισμού. Επιπλέον, πολλαπλασιάζονται μόνοι τους μέσα στον οργανισμό μη απαιτώντας έτσι πολλές επαναληπτικές δόσεις. Τέλος, δεν έχουν παρατηρηθεί παράπλευρα προβλήματα από τη δράση τους και αναπτύσσονται γρήγορα ικανοί φάγοι να αντιμετωπίσουν τα ανθεκτικά βακτήρια που προκύπτουν. Όπως είναι φυσικό, η χορήγηση φάγων κατά των βακτηριακών λοιμώξεων εμφανίζει και κάποια μειονεκτήματα, όπως η δυσκολία αντιμετώπισης ασθενειών που έχουν προέλευση από δύο ή και παραπάνω βακτήρια, η δυσκολία της προετοιμασίας των παρασκευασμάτων και η έλλειψη πολλών επιστημονικών δεδομένων που να συνηγορούν με την αποτελεσματικότητα της θεραπείας (1).

Εκτός από τις προφανείς χρήσεις που μπορεί να έχει μία τέτοια θεραπεία στον άνθρωπο, οι βακτηριοφάγοι μπορεί να χρησιμοποιηθούν και στις εκτροφής ζώων, με μία πολύ καλή εφαρμογή στις υδατοκαλλιέργειες (2). Τελευταία, η έρευνα στρέφεται σε αυτήν την κατεύθυνση καθώς η χρήση αντιβιοτικών στις υδατοκαλλιέργειες μπορεί να προκαλέσει προβλήματα τόσο στον άνθρωπο που τα καταναλώνει όσο και στο περιβάλλον τους, είτε εγκαθιστώντας ανθεκτικά βακτήρια σε ανθρώπινους πληθυσμούς είτε σκοτώνοντας την μικροχλωρίδα του περιβάλλοντός τους (3). Δυστυχώς, τα δημοσιευμένα δεδομένα είναι πολύ λίγα, καθώς όπως προείπα είναι ένας πολύ νέος τομέας έρευνας. Από τα έως τώρα όμως δεδομένα έχει φανεί ότι σε δύο είδη ψαριών και για μία βακτηριακή λοίμωξη στο καθένα η θεραπεία με φάγους έφερε αποτελέσματα (2).

Τα επόμενα χρόνια σίγουρα το θέμα θα είναι ευρύτερα γνωστό και καλύτερα τεκμηριωμένο. Προσωπικά εύχομαι να πρόκειται όντως για μία ¨καλύτερη" θεραπεία απ' ότι τα αντιβιοτικά, ώστε να αποφύγουμε επιτέλους τη μάστιγα των αντιβιοτικών. Το ενδιαφέρον είναι ότι όπως και στο προηγούμενο άρθρο, πάλι έχουμε να κάνουμε με μία καινοτομία, που ίσως και να γράψει ιστορία.

Βιβλιογραφία
1. Sulakvelidze A., Alavidze A & Morris G.J.Jr (2001), Bacteriophage Therapy. Antemicrobial Agents and Chemotherapy 45, 3: 649-659.
2. Nakai T. & Park S.C. (2002) Bacteriophage Therapy of Infectious Diseases in Aquaculture. Research in Microbiology 153, 13-18
3. Serrano H.P. (2005) Responsible Use of Antibiotics in Aquaculture.

Ιστορία του κλίματος από απεκκρίσεις

Η επιστήμη κάθε λίγο και προοδεύει, πάει ένα βήμα παραπέρα. Βασικό συστατικό για να συμβεί κάτι τέτοιο είναι η ύπαρξη μυαλών που μπορούν να καινοτομήσουν. Πολλά τα παραδείγματα, θα αναφέρω ένα που διάβαζα τελευταία. Η πρωτότυπη αυτή σκέψη είναι η μελέτη απεκκριμάτων ζώων για την εξακρίβωση των κλιματολογικών συνθηκών που επικρατούσαν στην Αφρική κατά τις παγετώδεις περιόδους. Τα απεκκρίματα αυτά όπως καταλαβαίνει κανείς είναι από εκείνη την εποχή, και εδώ έγκειται η πρωτοτυπία.

Συγκεκριμένα, κάποιες ερευνητές ανέλυσαν δείγματα από ένα είδος θηλαστικού (Procavia capensis) τα οποία είναι γνωστό ότι χρησιμοποιούν συγκεκριμένες περιοχές για τουαλέτες. Σε αυτές τις τοποθεσίες τα ούρα κρυσταλλοποιούνται και επιτρέπουν έτσι την ανάλυσή τους μετά από πολλά χρόνια καθώς διατηρείται το οργανικό υλικό που υπάρχει στα απεκκρίματα. Στη συνέχεια, οι ερευνητές χρησιμοποιώντας τεχνικές από εγκληματολογικά εργαστήρια κατάφεραν να αναγνωρίσουν οργανικά μόρια με τα οποία στη συνέχεια μπόρεσαν να κατανοήσουν τη χλωρίδα που επικρατούσε στην περιοχή εκείνη την περίοδο.

Η μελέτη αυτή έδειξε τελικά ότι το κλίμα παρουσίαζε μία πολύ δυναμική κατάσταση η οποία άλλαζε. Η ουσία όμως δεν είναι το αποτέλεσμα καθ' εαυτό, αλλά οι προοπτικές που ανοίγονται και τα συμπεράσματα που είναι δυνατόν να εξαχθούν από τέτοιες μελέτες για το πως μεταβάλλεται το κλίμα σήμερα.

Πηγή: ScienceDaily

Το τίμημα της "ομορφιάς"

Ως γνωστόν είναι πάρα πολλά τα είδη του ζωικού βασιλείου στα οποία τα αρσενικά διαφημίζουν την ευρωστία τους με σκοπό την αναπαραγωγή. Οι αρσενικοί θαλάσσιοι λέοντες πάνε ένα βήμα παραπέρα καθώς το αναπαραγωγικό κοινωνικό σύστημα είναι πολυγυνικό και έτσι λίγα αρσενικά σχηματίζουν "χαρέμια" θηλυκών με τα οποία αναπαράγονται, ενώ τα άλλα αρσενικά ζευγαρώνουν ευκαιριακά. Είναι λογικό τα "κυρίαρχα" αυτά αρσενικά να είναι πιο δυνατά και εύρωστα από τα υπόλοιπα ώστε να είναι ικανά να διατηρούν τόσες συντρόφους.

Τα κυρίαρχα λοιπόν αρσενικά του Αυστραλιανού είδους (Arctocephalus forsteri) είναι συνήθως μεγαλύτερα σε μέγεθος από τα υπόλοιπα ενώ δείχνουν πιο επιθετική συμπεριφορά απέναντι σε υπόλοιπα αρσενικά. Αυτές οι διαφορές πρέπει να έχουν κάποιο ενδογενές υπόβαθρο, και αυτό δεν είναι άλλο από τη συγκέντρωση της τεστοστερόνης. Η τεστοστερόνη είναι μία ορμόνη υπεύθυνη για την εμφάνιση των δευτερογενών αρσενικών χαρακτηριστικών και απαραίτητη για την αναπαραγωγική ικανότητα και επιτυχία στα αρσενικά άτομα. Στα κυρίαρχα άτομα, λοιπόν, η συγκέντρωση της τεστοστερόνης είναι αυξημένη σε σχέση με τα υπόλοιπα, για την ακρίβεια σχεδόν δεκαπλάσια. Έτσι, λόγω της αυξημένης συγκέντρωσης της συγκεκριμένης ορμόνης τα κυρίαρχα αρσενικά μπορούν να σχηματίζουν και να διατηρούν ομάδες αναπαραγωγικά ώριμων θηλυκών με τις οποίες ζευγαρώνουν και για τις οποίες επιδεικνύουν επιθετικοί συμπεριφορά προς άλλα αρσενικά άτομα.

Η αυξημένη όμως έκκριση τεστοστερόνης έχει και ένα μειονέκτημα. Επειδή καθοδηγεί την ανάπτυξη προς την αύξηση των δευτερογενών αρσενικών χαρακτηριστικών, δυσκολεύοντας έτσι την ανάπτυξη άλλων σημαντικών παραμέτρων της φυσιολογίας των ζώων, κυρίως δε το ανοσοποιητικό σύστημα. Ως αποτέλεσμα τα κυρίαρχα αρσενικά εμφάνιζαν πολύ υψηλότερες τιμές παρασίτων στο σώμα τους σε σχέση με τα μη κυρίαρχα, και ως προς των αριθμό των παρασίτων αλλά και ως προς τον αριθμό των παρασιτικών ειδών. Αυτό ουσιαστικά σημαίνει μείωση στην ευρωστία του ατόμου και πιθανώς συντομότερη διάρκεια ζωής. Μία πιθανή μείωση στη διάρκεια ζωής όμως αντισταθμίζεται από την αύξηση στον αριθμό των απογόνων, καθώς μία μακροβιότερη ζωή χωρίς όμως απογόνους σημαίνει ουσιαστικά μη μεταβίβαση των γονιδίων του ατόμου στην επόμενη γενιά.

Συνεπώς, το τίμημα της "αμορφίας" που ρισκάρουν οι θαλάσσιου λέοντες είναι μικρό μπροστά στο κέρδος που τους επιφέρει η τεκνοποίηση με τόσα πολλά και διαφορετικά θηλυκά.

Για λεπτομέρειες δείτε PlosOne