Μια διαφορετική αντιμετώπιση των βακτηριακών λοιμόξεων

Ως γνωστόν, όταν κάποιος ταλαιπωρείται από μία βακτηριακή λοίμωξη του χορηγούνται συνήθως αντιβιοτικά. Βέβαια, πολύ φορές, όπως και πολλά άλλα στην Ελλάδα, αυτό γίνεται σε υπερβολικό βαθμό. Οι κίνδυνοι που ελλοχεύουν από την κατάχρηση αντιβιοτικών είναι λίγο πολύ γνωστές, οπότε δεν χρειάζεται να εμβαθύνουμε (δες εδώ). Για την καταπολέμηση όμως των βακτηριακών λοιμώξεων έχει αναπτυχθεί και μία ακόμη μέθοδος την οποία ο "Δυτικός Κόσμος" σιγά σιγά ανακαλύπτει.

Η μέθοδος αυτή είναι η χορήγηση βακτηριοφάγων. Οι βακτηριοφάγοι (φάγοι) είναι ιοί που υπάρχουν κανονικά στη φύση και πλήττουν τα βακτήρια διότι για να αναπτυχθούν και να πολλαπλασιαστούν καταστρέφουν τα βακτήρια ξενιστές τους. Αυτή η δράση των βακτηριοφάγων πρωτοπαρατηρήθηκε στις αρχές του περασμένου αιώνα, αλλά δεν έγιναν προσπάθειες να αναπτυχθούν μέσα αντιμετώπισης βακτηριακών λοιμώξεων με φάγους παρά μόνο μερικές δεκαετίες αργότερα. Η χρήση των φάγων έγινε κυρίως από χώρες της Ανατολικής Ευρώπης και τις πρώην ΕΣΣΔ, με πρωτοπόρο ακόμα και σήμερα την Γεωργία (1).



Τα θετικά των φάγων έναντι των βακτηρίων είναι κυρίως η εμφάνιση ειδίκευσης απέναντι σε ένα μόνο είδος βακτηρίου, με αποτέλεσμα να μην καταστρέφει τη φυσιολογική μικροχλωρίδα του οργανισμού. Επιπλέον, πολλαπλασιάζονται μόνοι τους μέσα στον οργανισμό μη απαιτώντας έτσι πολλές επαναληπτικές δόσεις. Τέλος, δεν έχουν παρατηρηθεί παράπλευρα προβλήματα από τη δράση τους και αναπτύσσονται γρήγορα ικανοί φάγοι να αντιμετωπίσουν τα ανθεκτικά βακτήρια που προκύπτουν. Όπως είναι φυσικό, η χορήγηση φάγων κατά των βακτηριακών λοιμώξεων εμφανίζει και κάποια μειονεκτήματα, όπως η δυσκολία αντιμετώπισης ασθενειών που έχουν προέλευση από δύο ή και παραπάνω βακτήρια, η δυσκολία της προετοιμασίας των παρασκευασμάτων και η έλλειψη πολλών επιστημονικών δεδομένων που να συνηγορούν με την αποτελεσματικότητα της θεραπείας (1).

Εκτός από τις προφανείς χρήσεις που μπορεί να έχει μία τέτοια θεραπεία στον άνθρωπο, οι βακτηριοφάγοι μπορεί να χρησιμοποιηθούν και στις εκτροφής ζώων, με μία πολύ καλή εφαρμογή στις υδατοκαλλιέργειες (2). Τελευταία, η έρευνα στρέφεται σε αυτήν την κατεύθυνση καθώς η χρήση αντιβιοτικών στις υδατοκαλλιέργειες μπορεί να προκαλέσει προβλήματα τόσο στον άνθρωπο που τα καταναλώνει όσο και στο περιβάλλον τους, είτε εγκαθιστώντας ανθεκτικά βακτήρια σε ανθρώπινους πληθυσμούς είτε σκοτώνοντας την μικροχλωρίδα του περιβάλλοντός τους (3). Δυστυχώς, τα δημοσιευμένα δεδομένα είναι πολύ λίγα, καθώς όπως προείπα είναι ένας πολύ νέος τομέας έρευνας. Από τα έως τώρα όμως δεδομένα έχει φανεί ότι σε δύο είδη ψαριών και για μία βακτηριακή λοίμωξη στο καθένα η θεραπεία με φάγους έφερε αποτελέσματα (2).

Τα επόμενα χρόνια σίγουρα το θέμα θα είναι ευρύτερα γνωστό και καλύτερα τεκμηριωμένο. Προσωπικά εύχομαι να πρόκειται όντως για μία ¨καλύτερη" θεραπεία απ' ότι τα αντιβιοτικά, ώστε να αποφύγουμε επιτέλους τη μάστιγα των αντιβιοτικών. Το ενδιαφέρον είναι ότι όπως και στο προηγούμενο άρθρο, πάλι έχουμε να κάνουμε με μία καινοτομία, που ίσως και να γράψει ιστορία.

Βιβλιογραφία
1. Sulakvelidze A., Alavidze A & Morris G.J.Jr (2001), Bacteriophage Therapy. Antemicrobial Agents and Chemotherapy 45, 3: 649-659.
2. Nakai T. & Park S.C. (2002) Bacteriophage Therapy of Infectious Diseases in Aquaculture. Research in Microbiology 153, 13-18
3. Serrano H.P. (2005) Responsible Use of Antibiotics in Aquaculture.

Ιστορία του κλίματος από απεκκρίσεις

Η επιστήμη κάθε λίγο και προοδεύει, πάει ένα βήμα παραπέρα. Βασικό συστατικό για να συμβεί κάτι τέτοιο είναι η ύπαρξη μυαλών που μπορούν να καινοτομήσουν. Πολλά τα παραδείγματα, θα αναφέρω ένα που διάβαζα τελευταία. Η πρωτότυπη αυτή σκέψη είναι η μελέτη απεκκριμάτων ζώων για την εξακρίβωση των κλιματολογικών συνθηκών που επικρατούσαν στην Αφρική κατά τις παγετώδεις περιόδους. Τα απεκκρίματα αυτά όπως καταλαβαίνει κανείς είναι από εκείνη την εποχή, και εδώ έγκειται η πρωτοτυπία.

Συγκεκριμένα, κάποιες ερευνητές ανέλυσαν δείγματα από ένα είδος θηλαστικού (Procavia capensis) τα οποία είναι γνωστό ότι χρησιμοποιούν συγκεκριμένες περιοχές για τουαλέτες. Σε αυτές τις τοποθεσίες τα ούρα κρυσταλλοποιούνται και επιτρέπουν έτσι την ανάλυσή τους μετά από πολλά χρόνια καθώς διατηρείται το οργανικό υλικό που υπάρχει στα απεκκρίματα. Στη συνέχεια, οι ερευνητές χρησιμοποιώντας τεχνικές από εγκληματολογικά εργαστήρια κατάφεραν να αναγνωρίσουν οργανικά μόρια με τα οποία στη συνέχεια μπόρεσαν να κατανοήσουν τη χλωρίδα που επικρατούσε στην περιοχή εκείνη την περίοδο.

Η μελέτη αυτή έδειξε τελικά ότι το κλίμα παρουσίαζε μία πολύ δυναμική κατάσταση η οποία άλλαζε. Η ουσία όμως δεν είναι το αποτέλεσμα καθ' εαυτό, αλλά οι προοπτικές που ανοίγονται και τα συμπεράσματα που είναι δυνατόν να εξαχθούν από τέτοιες μελέτες για το πως μεταβάλλεται το κλίμα σήμερα.

Πηγή: ScienceDaily

Το τίμημα της "ομορφιάς"

Ως γνωστόν είναι πάρα πολλά τα είδη του ζωικού βασιλείου στα οποία τα αρσενικά διαφημίζουν την ευρωστία τους με σκοπό την αναπαραγωγή. Οι αρσενικοί θαλάσσιοι λέοντες πάνε ένα βήμα παραπέρα καθώς το αναπαραγωγικό κοινωνικό σύστημα είναι πολυγυνικό και έτσι λίγα αρσενικά σχηματίζουν "χαρέμια" θηλυκών με τα οποία αναπαράγονται, ενώ τα άλλα αρσενικά ζευγαρώνουν ευκαιριακά. Είναι λογικό τα "κυρίαρχα" αυτά αρσενικά να είναι πιο δυνατά και εύρωστα από τα υπόλοιπα ώστε να είναι ικανά να διατηρούν τόσες συντρόφους.

Τα κυρίαρχα λοιπόν αρσενικά του Αυστραλιανού είδους (Arctocephalus forsteri) είναι συνήθως μεγαλύτερα σε μέγεθος από τα υπόλοιπα ενώ δείχνουν πιο επιθετική συμπεριφορά απέναντι σε υπόλοιπα αρσενικά. Αυτές οι διαφορές πρέπει να έχουν κάποιο ενδογενές υπόβαθρο, και αυτό δεν είναι άλλο από τη συγκέντρωση της τεστοστερόνης. Η τεστοστερόνη είναι μία ορμόνη υπεύθυνη για την εμφάνιση των δευτερογενών αρσενικών χαρακτηριστικών και απαραίτητη για την αναπαραγωγική ικανότητα και επιτυχία στα αρσενικά άτομα. Στα κυρίαρχα άτομα, λοιπόν, η συγκέντρωση της τεστοστερόνης είναι αυξημένη σε σχέση με τα υπόλοιπα, για την ακρίβεια σχεδόν δεκαπλάσια. Έτσι, λόγω της αυξημένης συγκέντρωσης της συγκεκριμένης ορμόνης τα κυρίαρχα αρσενικά μπορούν να σχηματίζουν και να διατηρούν ομάδες αναπαραγωγικά ώριμων θηλυκών με τις οποίες ζευγαρώνουν και για τις οποίες επιδεικνύουν επιθετικοί συμπεριφορά προς άλλα αρσενικά άτομα.

Η αυξημένη όμως έκκριση τεστοστερόνης έχει και ένα μειονέκτημα. Επειδή καθοδηγεί την ανάπτυξη προς την αύξηση των δευτερογενών αρσενικών χαρακτηριστικών, δυσκολεύοντας έτσι την ανάπτυξη άλλων σημαντικών παραμέτρων της φυσιολογίας των ζώων, κυρίως δε το ανοσοποιητικό σύστημα. Ως αποτέλεσμα τα κυρίαρχα αρσενικά εμφάνιζαν πολύ υψηλότερες τιμές παρασίτων στο σώμα τους σε σχέση με τα μη κυρίαρχα, και ως προς των αριθμό των παρασίτων αλλά και ως προς τον αριθμό των παρασιτικών ειδών. Αυτό ουσιαστικά σημαίνει μείωση στην ευρωστία του ατόμου και πιθανώς συντομότερη διάρκεια ζωής. Μία πιθανή μείωση στη διάρκεια ζωής όμως αντισταθμίζεται από την αύξηση στον αριθμό των απογόνων, καθώς μία μακροβιότερη ζωή χωρίς όμως απογόνους σημαίνει ουσιαστικά μη μεταβίβαση των γονιδίων του ατόμου στην επόμενη γενιά.

Συνεπώς, το τίμημα της "αμορφίας" που ρισκάρουν οι θαλάσσιου λέοντες είναι μικρό μπροστά στο κέρδος που τους επιφέρει η τεκνοποίηση με τόσα πολλά και διαφορετικά θηλυκά.

Για λεπτομέρειες δείτε PlosOne

Περί αισθήματος δικαίου

Μέσα από τα προβλήματα που ταλανίζουν τη χώρα μας το τελευταίο διάστημα φάνηκε ξεκάθαρα ότι ζούμε σε ένα κράτος όπου κυριαρχεί η αδικία. Αρχικά, αν και γνωστή εδώ και καιρό, είναι η έλλειψη αξιοκρατίας και η κατ' επέκταση λειτουργία των πάντων με βύσμα. Τώρα επιπλέον παρατηρούμε τον κρατικό μηχανισμό να προσπαθεί να μαζέψει το έλλειμμα που έχει δημιουργηθεί στη χώρα από την επί σειρά ετών κακοδιαχείριση των οικονομικών της, με επιβολή μειώσεων σε μισθούς, αυξήσεις σε φόρων κλπ σε λάθος κοινωνικές ομάδες να οδηγούν σε ζωή με στερήσεις από συνταξιούχους, χαμηλόμισθους δημοσίους υπαλλήλους κ.ο.κ. Την ίδια στιγμή οι "μεγαλοκαρχαρίες" της ελληνικής οικονομίας αφήνονται στην ησυχία τους, καθώς κανείς δεν τολμά να τους αγγίξει. Το κερασάκι στην τούρτα αποτελούν οι ανά τον κόσμο καιροσκόποι, που σαν όρνεα περίμεναν την εκδήλωση της κρίσης στη χώρα μας ώστε να καρπωθούν το μόχθο του ελληνικού λαού.

Γνωστά όλα αυτά θα μου πείτε και άσχετα από τη θεματολογία του ιστολογίου. Αυτό όμως που είναι άγνωστο και σχετικό με το μπλογκ είναι το μάθημα που πρέπει να πάρουμε περί δικαιοσύνης από τους πιο κοντινούς μας συγγενείς στον πλανήτη, τους χιμπατζήδες.

Αν και σε θέματα φαγητού οι χιμπατζήδες θεωρούνται πολύ ατομικιστές, μία νέα μελέτη έδειξε ότι παρόλα αυτά επικρατεί μέσα τους αίσθημα της δικαιοσύνης. Έτσι, αρχικά οι μελετητές εκπαίδευσαν χιμπατζήδες να επιστρέφουν ένα αντικείμενο που τους είχε δοθεί και σε αντάλλαγμα λάμβαναν φαγητό. Η τροφή που τους δινόταν ήταν είτε υψηλής αξίας (σταφύλι) είτε χαμηλής (καρότο). Αφότου χωρίστηκαν τα ζώα σε τρεις ομάδες, στην πρώτη, που αποτελούσε το δείγμα ελέγχου, δινόταν σε όλα τα μέλη η ίδια τροφή μόλις επέστρεφαν τα αντικείμενα που τους είχαν δοθεί Αυτή ήταν άλλες φορές σταφύλι και άλλες καρότο. Στη δεύτερη ομάδα ο χειρισμός ήταν διαφορετικός. Έτσι, κάποια μέλη λάμβαναν σταφύλια, ενώ κάποια άλλα καρότα (πρώτη αδικία). Τέλος, στην τρίτη ομάδα, ενώ σε όλα τα μέλη της τρίτης ομάδας, ενώ στην αρχή επιδεικνυόταν σταφύλια, μόλις αυτά παρέδιδαν το αντικείμενο λάμβαναν αντ' αυτού καρότα (δεύτερη αδικία).

Όπως ήταν αναμενόμενο, τα άτομα του δεύτερο γκρουπ που τους δινόταν καρότο αντί για σταφύλι αρνούνταν να το δεχτούν με στατιστικά σημαντικά μεγαλύτερη συχνότητα απ' ότι άτομα του πρώτου γκρουπ που λάμβαναν όλα καρότο. Επίσης, τα μέλη του τρίτου γκρουπ αρνούνταν να λάβουν το καρότο σε μεγαλύτερο ποσοστό απ' ότι τα μέλη του γκρουπ ελέγχου, διότι στη αρχή του είχαν επιδειχθεί καλύτερες ανταμοιβές. Συνεπώς, παρατηρούμε πως οι χιμπατζήδες καταλάβαιναν πότε αδικούνταν και αν τα πράγματα δεν είναι δίκαια παρατηρείται εκνευρισμός στα ζώα.

Μέχρι εδώ κάποιος θα σκεφτεί ότι έχει πολύ λογική η συγκεκριμένη συμπεριφορά και ότι δεν σηματοδοτεί την ύπαρξη δικαιοσύνης με την έννοια που την ορίζουμε εμείς, αλλά περισσότερο μια εγωκεντρική συμπεριφορά για την διασφάλιση καλύτερης ποιότητας τροφής, από τη στιγμή που αυτή δίνεται σε άλλα μέλη της ομάδας ή έστω επιδεικνύεται στην αρχή της δοκιμασίας. Αυτό που προκαλεί λοιπόν μεγάλη έκπληξη είναι το γεγονός ότι ακόμα και τα μέλη του δεύτερου γκρουπ που λάμβανα την υψηλής αξίας τροφή την αρνούνταν όταν άλλα μέλη της ομάδα λάμβαναν χαμηλής αξίας τροφή με σημαντικά μεγαλύτερη συχνότητα σε σχέση με το γκρουπ ελέγχου. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι ακόμα και τα μέλη που "ευνοούνται" από την αδικία νιώθουν το αίσθημα δικαίου και απορρίπτουν την εύνοιά τους, οδηγώντας έτσι στην κοινωνική σταθερότητα μεταξύ της ομάδας.

Πολλοί πιστεύουν πως στη φύση τα πράγματα λειτουργούν με την κοροϊδία και την εξαπάτηση, και πολλές φορές όντως έτσι είναι η κατάσταση. Παρόλα αυτά, παρατηρούμε ότι σε ζώα με κοινωνικό ιστό και εμφάνιση πολιτισμού τα πράγματα ίσως να είναι διαφορετικά. Ας κατέβουμε λοιπόν από την κορυφή του βουνού όπου μόνοι μας τοποθετήσαμε τους εαυτούς μας και ας μάθουμε κάτι από αυτά...

Για περισσότερα μπορείτε να δείτε εδώ: Chimpanzees Prefer Fair Play To Reaping An Unjust Reward

Υ.Γ. Με χαρά αναφέρουμε ότι το "Βιολόγιον" φιλοξενείται στο 12ο τεύχος του "Πράσινου Ποντικιού" που κυκλοφορεί με την εφημερίδα "το Ποντίκι". Ευχαριστούμε πολύ για τη φιλοξενία.

Γιατί οι απελευθερώσεις μινκ είναι ανούσιες και επικίνδυνες

Τις τελευταίες μέρες σίγουρα όλο και κάτι θα έχετε ακούσει για απελευθέρωση από ακτιβιστές ζώων σε αιχμαλωσία που προορίζονταν για θανάτωση και εκδορά ώστε να χρησιμοποιηθεί το τρίχωμά τους ως γούνα. Σαν άνθρωπος πρώτα απ' όλα αλλά και σαν βιολόγος η ύπαρξη φυσικών γουνών με προσβάλει πολύ και είμαι κάθετα εναντίον της. Βέβαια, το ίδιο ενάντια είμαι και στην πράξη της απελευθέρωσης.

Για αρχή, η μοίρα των ζώων που ελευθερώθηκαν είναι διττή. Είτε δεν θα μπορέσουν να επιβιώσουν και συνεπώς θα πεθάνουν όλα, είτε κάποια που θα μπορέσουν να επιβιώσουν θα εγκαταστήσουν έναν βιώσιμο πληθυσμό ο οποίος θα αναπαράγεται και με ευνοϊκές συνθήκες θα αυξάνεται.

Στην πρώτη περίπτωση τα ζώα θα πεθάνουν από έλλειψη είτε φαγητού είτε νερού, και φυσικά κάποια θα θηρευτούν από άλλα ζώα ενώ κάποια άλλα θα χτυπηθούν από αυτοκίνητα. Ενώ είμαι σίγουρος ότι οι συνθήκες θανάτωσής τους είναι υπερβολικά άσχημες στα εκτροφεία, δεν μπορώ να δω κάτι καλύτερο στην θανάτωση που θα επέλθει στη φύση. Ειδικά εάν αυτή θα γίνει από ασιτία ή δίψα. Επιπλέον, είναι πιθανό η κυκλοφορία των ζώων στο δρόμο να προκαλέσει κάποιο ατύχημα με θύμα και κάποιον άνθρωπο. Με άλλα λόγια η απελευθέρωση αν και όπως αναφέρουν οι ίδιοι οι ακτιβιστές προσφέρει "μιας ώρας ελεύθερη ζωή" δεν μπορεί να προσφέρει τίποτα άλλο στα ζώα. Εκτός και αν επαληθευτεί το άλλο σενάριο, που είναι χειρότερο.

Ως γνωστόν, αλλαγές σε ένα οικοσύστημα με την εισαγωγή ενός ξένου προς αυτό είδους μπορεί να έχουν άσχημες συνέπειες. Τα μινκ από απελευθερώσεις έχουν δημιουργήσει αναπαραγωγικούς πληθυσμούς στη Βόρεια Ευρώπη, όπου το κλίμα ταιριάζει με το αντίστοιχο των οικοσυστημάτων στα οποία ζουν κανονικά. Ας μη ξεχνάμε όμως, ότι στους νομούς όπου έγιναν οι απελευθερώσεις και ιδίως στην Καστοριά το κλίμα και η βλάστηση δεν είναι η καθαρά μεσογειακή, αλλά έχει πολλά χαρακτηριστικά από τα μεσευρωπαϊκά δάση. Επομένως δεν θα ήταν περίεργο να δούμε έναν πληθυσμό τελικά να καταφέρνει να εγκατασταθεί.

Τι προβλήματα μπορεί τελικά να προκαλέσει αυτή η εγκατάσταση. Έτσι, τα μινκ έχει βρεθεί ότι προκαλούν πολλά προβλήματα επιβίωσης σε διάφορα είδη μικρών θηλαστικών αλλά και θαλασσοπουλιών (1). Επιπλέον, μεγάλα είναι τα προβλήματα που προκαλούν σε είδη βατράχων καθώς μειώνουν τους πληθυσμούς τους θηρεύοντάς τα, αλλά και οδηγώντας τα σε αλλαγή της συμπεριφοράς τους όσον αφορά στην εκμετάλλευση του ενδιαιτήματός τους (2, 3).

Μία λύση για να μειωθεί ο πληθυσμός τους και συνεπώς οι καταστροφικές συνέπειες που μπορεί να προκαλέσουν στο οικοσύστημα είναι να υπάρξει έντονη θήρευση από φυσικούς θηρευτές, όπως ο θαλασσαετός (4). Δυστυχώς, στην ελληνική ύπαιθρο οι μεγάλου μεγέθους θηρευτές απουσιάζουν πλέον, ή είναι πολύ λίγοι. Επομένως, σε περίπτωση που εγκατασταθεί κάποιος πληθυσμός στη χώρα μας, είναι πιθανό να "επικηρυχθεί" και να αφεθεί στο έλεος των κυνηγών, για τους οποίους οι ακτιβιστές αναφέρονται τελείως απαξιωτικά. Οπότε αναρωτιέμαι πάλι εγώ, τι κατάφεραν;

Σε όλα τα παραπάνω δεν ανέφερα τα αυτονόητα, δηλαδή την καταστροφή της βιομηχανίας που σίγουρα εκτός των άλλων σημαίνει και μερικές δεκάδες άνεργοι, απλοί εργάτες...

Για το τέλος άφησα την αναφορά στο θέμα από τα ΜΜΕ. Τι με ενόχλησε; Ότι τους έχουν χιλιοαποκαλέσει "οικολόγους" δημιουργώντας έτσι αισθήματα αντιπάθειας προς τους πραγματικούς οικολόγους. Δυστυχώς τα ελληνικά ΜΜΕ πάντα αποτυγχάνουν στην ορολογία (π.χ. συνεχής αναφορά σε μόλυνση περιβάλλοντος αντί για ρύπανση που είναι το σωστό). Περιττό να αναφερθεί ότι πολλές οικολογικές οργανώσεις έχουν εκφράσει την αντίθεσή τους στην απελευθέρωση.

Βιβλιοπαρουσίαση - Ο Λύκος του Τζόζεφ Σμιθ

Όσοι ενδιαφέρονται να διαβάσουν ένα πολύ καλό μυθιστόρημα με κύριο θέμα έναν επιβλητικό, πεισματάρη και περήφανο λύκο δεν έχουν παρά να πιάσουν στα χέρια του το "Λύκο" του Τζόζεφ Σμιθ. Με μυθοπλαστικές περιγραφές πρώτου προσώπου βιώνουμε πολύ έντονα τις απεγνωσμένες προσπάθειες ενός μοναχικού λύκου να βρει τροφή ώστε να επιβιώσει μέσα στο αχανές δάσος. Κυριολεκτικά σε μεταφέρει μέσα στο δάσος και νιώθεις λες και οι σκηνές διαδραματίζονται μπροστά σου. Τα προτείνω ανεπιφύλακτα, όπως είχα προτείνει παλαιότερα το εξαιρετικό Λύκοι, σας παρακαλώ μην κλαίτε.

Λίγα λόγια από το οπισθόφυλλο

«Είμαι ο λύκος, είμαι αυτός που αφαιρεί τη ζωή: το αρπακτικό θηρίο. Ορμώ με τα μάτια ορθάνοιχτα και αντικρίζω στη ματιά της λείας μου αγριεμένη τη λάμψη του θανάτου. Είμαι ο λύκος, η σκιά που κομίζει το φως του θανάτου, η ζωή που φέρνει τη λύτρωση στα όλο φόβο και κόπο κοπάδια, στον κοπετό των ασθενών δίνω ένα τέλος. Βρέθηκα δίπλα σε ζώα πολλά και άκουσα την τελευταία τους πνοή, τα κράτησα, τα έριξα κάτω, τα ξέσκισα, ενώ εκείνα μούγκριζαν και πάλευαν για τη ζωή που είχαν εγκαταλείψει και την είχαν απολησμονήσει, και τα ξύπνησα για να αναβαπτιστούν οριστικά στην αναλαμπή της την τελευταία».

«Ο λύκος» είναι το πρώτο μυθιστόρημα του 29χρονου Τζόζεφ Σμιθ, το οποίο έκλεψε αμέσως την καρδιά των κριτικών και του κοινού. Αφηγητής είναι ένας λύκος που περιγράφει τις τελευταίες μέρες της ζωής του και την απελπισμένη προσπάθειά του να εξασφαλίσει τροφή.

Στα πρόθυμα της λιμοκτονίας, ο λύκος ενεδρεύει, ανελέητος και αδίστακτος, σ' ένα δρυμό που δοκιμάζεται από τη βαρυχειμωνιά. Και δεν φοβάται κανέναν. Ο χειμώνας, ωστόσο, είναι ζοφερός κι αλλόκοτος κι έχει θέσει υπό αμφισβήτηση την πρωτοκαθεδρία του λύκου στο δάσος.

Όταν ο λύκος συναντά ένα άλλο αρπακτικό, που όπως κι εκείνος είναι στα πρόθυρα της λιμοκτονίας -έναν ανταγωνιστή που θα έπρεπε να σκοτώσει-, διστάζει και εντέλει επιλέγει να ακολουθήσει μια πορεία που θα τον αναγκάσει να υποστεί -ενάντια στη θέλησή του- παράξενες δοκιμασίες, για να ανακαλύψει ότι προτού τεθεί αντιμέτωπος με την θνητότητά του, είναι υποχρεωμένος να αντιμετωπίσει τη μεγαλύτερη πρόκληση της ζωής του: να εναντιωθεί στην ίδια του τη φύση.

Έτσι, ο λύκος θα υποβληθεί, παρά τη θέλησή του και ενάντια στη φύση του, σε δυσάρεστες δοκιμασίες...

Πρόκειται για μια νουβέλα-αλληγορία που πηγαίνει τον αναγνώστη ένα αξέχαστο ταξίδι, τόσο πλάι στο λύκο, σε ένα ολοζώντανο τοπίο, όσο και στις μύχιες σκέψεις ενός δολοφόνου.

Μια συγκλονιστική ιστορία, από τον πρωτοεμφανιζόμενο συγγραφέα, ο οποίος ζει στο Λονδίνο, που μας δείχνει τον κόσμο από τη σκοπιά του κυνηγού, σε όλη του την αγριότητα και την ακαταμάχητη γοητεία.

Η ψυχολογία της φύσης

Γύρω στα τέλη της δεκαετίας του 90 η Frances Kuo, διευθύντρια του εργαστηρίου Τοπίου και Ανθρώπινης Υγείας στο πανεπιστήμιο του Ιλινόις ξεκίνησε να παίρνει συνεντεύξεις από γυναίκες που ζούσαν σε καταλύματα ενός μεγάλους προγράμματος στέγασης στο Σικάγο. Η Kuo και οι συνεργάτες τις συνέκριναν γυναίκες που είχαν τοποθετηθεί τυχαία σε διαφορετικά διαμερίσματα. Κάποιες από αυτές δεν είχαν θέα παρά μόνο εκτάσεις με τσιμέντο, ασφαλτοστρωμένα πάρκινκ και γήπεδα μπάσκετ. Άλλες είχαν έβλεπαν εκτάσεις πράσινου με φυτεμένα δέντρα και παρτέρια με λουλούδια. Τα δύο αυτά γκρουπ μελέτησε η Kuo με διάφορους τρόπους, όπως βασικά τεστ προσοχής αλλά και άλλα που έδειχναν πως οι γυναίκες αυτές αντιμετώπιζαν σημαντικές αλλαγές στη ζωή τους. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι όσες είχαν θέα στο "πράσινο" τα πήγαιναν καλύτερα σε όλα τα τεστ.

Τι είχε συμβεί όμως; Η Kuo υποστηρίζει ότι απλώς το να κοιτάς τα δέντρα "αυξάνει την ικανότητα να συγκεντρώνεσαι", επιτρέποντας έτσι αυτούς του κατοίκους να αντιμετωπίζουν καλύτερα τα προβλήματά τους. Αντί να συγχύζονται και να θυμώνουν μπορούν απλά να κοιτούν έξω από το παράθυρό τους και να χαλαρώνουν. Με άλλα λόγια, υπάρχει κάτι έμφυτα "τονωτικό" στις φυσικές τοποθεσίες - μέρη χωρίς ανθρώπους κάνουν καλό στο μυαλό.

Για να κατανοήσουμε καλύτερα πως η φύση επιτελεί τα ψυχολογικά της μαγικά, ας δούμε μία πολύ σημαντική μελέτη που δημοσιεύθηκε το 2008 από τον Marc Berman του Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν. Ο Berman λοιπόν και οι συνεργάτες του εφοδίασαν προπτυχιακούς φοιτητές στο Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν με δέκτες GPS. Κάποιοι φοιτητές κάναν έναν περίπατο από το δενδροκομείο, ενώ άλλοι περπάτησαν σε πολυσύχναστους δρόμους.

Οι φοιτητές στη συνέχεια πέρασαν από πολλά ψυχολογικά τεστ. Αυτοί που είχαν περπατήσει μέσα από την φύση ήταν σε πολύ καλύτερη διάθεση και λάμβαναν υψηλότερες βαθμολογίες σε τεστ που αφορούσαν την προσοχή αλλά και τη μνήμη. Στην πραγματικότητα, μόνο και μόνο η παρατήρηση μιας φωτογραφίας φύσης οδηγούσε σε βελτιωμένες επιδόσεις, τουλάχιστον όταν συγκρινόταν με άτομα που είδαν φωτογραφίες δρόμων.


Αυτό σημαίνει ότι πρέπει όλοι να φύγουμε από τις πόλεις; Φυσικά και όχι. Απλά σημαίνει ότι είναι καλή ιδέα το να βάλουμε λίγο πράσινο στη ζωή μας. Αυτό βασικά δεν είναι καινούργια ιδέα. Από καιρό επιστήμονες ενοχλούνταν από το φορτίο των δρόμων των πόλεων, φιλόσοφοι και αρχιτέκτονες τοπίου προειδοποιούσαν για τις συνέπειες των αμιγών πόλεων και έψαχναν τρόπους για να ενσωματώσουν τη φύση στον μοντέρνο τρόπο ζωής. Ο Ralph Waldo Emerson συμβούλευε τους ανθρώπους να "υιοθετήσουν το ρυθμό της φύσης", ενώ ο αρχιτέκτονας τοπίου Frederick Law Olmsted προσπάθησε να δημιουργήσει αστικά πάρκα όπως το Central Park της Νέας Υόρκης και το Emerald Necklace στη Βοστόνη που δίνουν την ευκαιρία στις μάζες να γλυτώσουν από τη δίνη της αστικής ζωής.

Παρόλο που ο Olmsted κόπιασε για να κατασκευάσει πάρκα με ποικίλα ενδιαιτήματα, οι περισσότεροι χώροι πρασίνου στις πόλεις είναι πολύ λιγότερο ποικίλοι. Για την ακρίβεια, τα περισσότερα πάρκα είναι περίπου σαν μια εκτεταμένη περιοχή με γκαζόν, με κάποια λίγα δέντρα και μερικές παιδικές χαρές. Δεν έχω κάτι ενάντια στο γκαζόν, αλλά είναι χρήσιμο να τονίσω ότι αν θέλουμε να μεγιστοποιήσουμε τις ψυχολογικές τονώσεις ενός χώρου πρασίνου, αυτή είναι πιθανώς η λάθος προσέγγιση. Σε μία εργασία του οικολόγου του πανεπιστημίου του Κουίνσλαντ Richard Fuller το 2007 είναι φανερό ότι τα πνευματικά οφέλη του χώρου πρασίνου σχετίζονται στενά με την φυτική ποικιλότητά του. Άτομα που περνούν πολύ ώρα σε ένα αστικό πάρκο με μεγάλη ποικιλία σε φυτικά είδη εμφανίζουν μεγαλύτερο σκορ σε διάφορες μετρήσεις της ψυχικής κατάστασης τους όταν συγκρίνονται με άλλους που περνούν πολύ χρόνο σε πάρκα με μικρότερη φυτική ποικιλία.

Η απουσία πρασίνου είναι εμφανής στην πολή της Θεσσαλονίκης όπου ζω

Στο ScienceLine ο Ferris Jabr έχει ένα εξαιρετικό άρθρο για τις τελευταίες προσπάθειες που γίνονται ώστε η οικοψυχολογία να μετατραπεί σε αυστηρή επιστήμη. Εκεί περιγράφει ένα πολύ ενδιαφέρον πείραμα του Peter Kahn:

Αρχικά , ο Kahn άγχωσε τους συμμετέχοντες στο πείραμα δίνοντάς τους μια σειρά από μαθηματικά προβλήματα. Στη συνέχεια τοποθέτησε ορισμένους εθελοντές μπροστά από ένα παράθυρο που έβλεπε σε μια έκταση γκαζόν με μερικά δέντρα, κάποιους άλλους μπροστά από μία μεγάλη plasma τηλεόραση που έδειχνε το γκαζόν όπως ακριβώς το έβλεπε και η πρώτη ομάδα και τέλος κάποιους άλλους μπροστά από ένα μαύρο τοίχο. Όπως προβλεπόταν, αυτοί που κοιτούσαν το τοπίο από το παράθυρο εμφάνιζαν τον πιο ταχύ ρυθμό πτώσης του άγχους τους σύμφωνα με μετρήσεις του καρδιακού τους ρυθμού. Επιπλέον, οι συμμετέχοντες ξόδευαν πολύ περισσότερη ώρα κοιτώντας έξω από το παράθυρο ή στην οθόνη της τηλεόρασης, παρά στον μαύρο τοίχο. Οι ερευνητές όμως βρήκαν κάτι που δεν το περίμεναν.

"Έκπληκτοι διαπιστώσαμε ότι αυτοί που κοιτούσαν στην οθόνη και αυτοί που κοιτούσαν στον μαύρο τοίχο δεν εμφάνιζαν διαφορές στο ρυθμό μείωσης του άγχους τους" σημειώνουν οι ερευνητές. Η μελέτη τους υποστηρίζει ότι κοιτώντας σε ένα αυθεντικό φυσικό τοπίο μειώνεται το άγχος, ενώ ένα ψηφιακό αντίγραφο καταπραΰνει μόνο όσο και ένας μαύρος τοίχος.

Μερικές φορές αναρωτιέμαι εάν όταν κοιτάμε πίσω στα συλλογικά γνωστικά λάθη του 21ου αιώνα θα ανησυχούμε λιγότερο για το ίντερνετ και την εργασία και θα ενοχλούμαστε από την απομάκρυνσή μας από τη φύση. Το ανθρώπινο είδος αστικοποιείται με έναν πρωτοφανή τρόπο. (Τον επόμενο αιώνα τουλάχιστον 3 δις άνθρωποι θα μεταναστεύσουν στις πόλεις). Παρόλα αυτά μόλις που ξεκινάμε να καταλαβαίνουμε πως η ζωή σε πυκνούς οικισμούς με παντελής αγνώστους και τσιμέντο επηρεάζει τον εγκέφαλό μας. Αυτή η δουλειά στην οικοψυχολογία είναι μία καλή αρχή.

Πηγή: The Frontal Cortex

Βρήκα αυτό το άρθρο εξαιρετικά ενδιαφέρον και έτσι αποφάσισα να το παρουσίασω. Η τελευταία παράγραφος είναι όλη η ουσία και από εκεί πηγάζει όλος ο προβληματισμός. Γενικά, κατά τη γνώμη μου, πρέπει να γίνουν αλλαγές σε δύο άξονες. Ένας είναι ο ατομικός, όπου ο καθένας πρέπει να δίνει στο εαυτό του συχνότερα μία έξοδο προς τη φύση. Ο άλλος είναι φυσικά ο συλλογικός. Έχουμε πολύ δρόμο ακόμα να διαβούμε για να αρχίσουμε να ζητάμε πάρκα με υψηλή φυτική βιοποικιλότητα όταν στις ελληνικές πόλεις-τσιμεντένιες ζούγκλες που ζούμε δεν υπάρχουν καλά καλά πάρκα με λίγο γρασίδι...